Piętrowy dom o prostopadłościennej bryle zwany „kostką” od czasów XX-lecia międzywojennego jest postrzegany jako dom miejski. Mimo degradacji tej formy budynku w epoce PRL-u dzisiaj obserwujemy triumfalny powrót tego typu architektury, zwłaszcza w budownictwie miejskim.
Współczesne domy kostki to rozwiązanie idealne na niewielką miejską działkę. Mała powierzchnia parceli inspiruje do wybudowania piętrowej willi, która doskonale wpasuje się w gęstą zabudowę miejską, gdzie dominują budynki o prostej formie architektonicznej. Dom kostka o piętrowej bryle jest idealnie funkcjonalny, gdyż łatwo w nim rozplanować wszystkie niezbędne we współczesnym domu funkcje wnętrza przy stosunkowo niewielkiej powierzchni zabudowy. Atutem miejskiej willi w stylu sześciennej kostki jest także jej ponadczasowy charakter przypisywany już od stulecia budynkom w stylu miejskim. Choć ten typ domu bywa kojarzony z luksusowymi willami nie jest to budownictwo drogie – zwarta bryła pozwala na ekonomiczne wykorzystanie materiałów ściennych, stropodach pozwoli zaoszczędzić na materiałach niezbędnych do wykonania stromego dachu.
Modernizm, czyli funkcjonalizm
Idea domu kostki ma swoje korzenie w modernizmie i opiera się na zasadach funkcjonalizmu – ich forma miała wynikać z funkcji budynku. Trend ten zakładał regularność form architektonicznych – dom kostka ma formę sześcianu z typowym stropodachem, który może pełnić funkcję tarasu. Funkcjonalizm w architekturze zakładał również brak ozdób zewnętrznych, z tego względu przeciwstawia się modernistyczną kostkę architekturze tradycyjnej, a szczególnie dworkowej, gdzie dekoracyjne detale odgrywały dużą rolę. Funkcjonalizm zakładał również podporządkowanie elementów elewacji ich funkcji, stąd swoboda w usytuowaniu okien i drzwi. Zamiast symetrycznie umieszczonych okien typowych dla tradycyjnej architektury usytuowanie, wielkość i kształt okien zależy od funkcji pomieszczeń. Drzwi wejściowe utraciły na elewacji frontowej swoje usytuowanie na centralnej osi budynku. Domy zyskały ściany parawanowe – niepowiązane ściśle z budynkiem ściany osłaniające jakiś jego fragment oraz attykowe – będące przedłużeniem zewnętrznych niewysokie ściany kryjące wizualnie stropodach. Na elewacji dominowały jasne odcienie szarego tynku. Zamiast ozdobnych detali architekci stawiali na nowoczesne rozwiązania i niezwykle staranne wykonawstwo.
Potencjał estetyczny domu kostki
Współczesna „kostka” często jednak nie pozostaje budynkiem w formie sześcianu. Forma ta bywa także doskonałym punktem wyjścia do łączenia brył – może się składać z większego sześcianu w podstawie oraz mniejszego tworzącego drugą kondygnację. Uskok między kondygnacjami to doskonała przestrzeń wykorzystywana jako taras. W tego typu formie architektonicznej można też łączyć bryły o różnej wysokości, tworząc dom rozczłonkowany i przykryty dachem płaskim w jednej części oraz dachem kolebkowym, dwuspadowym lub pulpitowym w drugiej. Często zróżnicowanie to ma na celu podkreślenie funkcji mieszczących się w poszczególnych częściach domu. W architekturze miejskiej to dobry punkt wyjścia do stworzenia budynku o charakterze mieszkalno-usługowym czy też rodzinnym wielopokoleniowym.
Miejski szyk na elewacji
Atrakcyjność willi kostki polega na dużych możliwościach kompozycyjnych również w wykończeniu elewacji. Elementem przykuwającym uwagę w domu kostce są ściany zewnętrzne – brak detali dekoracyjnych sprawia, że to one należą do najbardziej dekoracyjnych elementów tego typu willi. Konsekwencją prostej formy architektonicznej i wysunięcia na plan pierwszy funkcjonalności wnętrz jest swobodny układ okien i drzwi wejściowych. Okna przyjmują formę geometrycznych figur – najczęściej są to prostokątne przeszklenia różnej wielkości, bez podziałów, chętnie wykorzystuje się portfenetry oraz drzwi balkonowe, ale spotyka się także okna w kształcie koła tzw. okulisy. Wejście do budynku jest zazwyczaj dyskretne, często usytuowane z boku elewacji frontowej lub na ścianie bocznej. Dom kostkę wykończa się zarówno drewnianą oblicówką, okładzinami klinkierowymi oraz kamiennymi, a także tynkiem i farbą elewacyjną. Wszystkie sposoby wykończenia tego typu miejskiej willi powinna łączyć dbałość o detale i staranność wykończenia.
zdjęcia: K. Jankowska
