Program funkcjonalny budynku mieszkalnego to zestaw stref o precyzyjnym przeznaczeniu. Strefowanie służy jednak nie tylko wygodzie i komfortowi mieszkańców, ale także efektywnemu wykorzystaniu energii grzewczej. Jak powinien wyglądać schemat funkcjonalny nowoczesnego domu jednorodzinnego.
Aby funkcjonalność budynku była jak najlepsza, wnętrze domu najczęściej dzieli się na funkcjonalne strefy. Pomieszczenia są sytuowane w odpowiednich częściach bryły domu i na wyznaczonych kondygnacjach. W innej części domu będzie znajdowała się strefa dzienna, w innej nocna, a jeszcze innej gospodarcza. Odpowiada im usytuowanie okien. Poszczególne części budynku są połączone traktami komunikacyjnymi, które mają za zadanie sprawnie łączyć przestrzenie użytkowe. Te powiązane są z położeniem drzwi wejściowych do domu.
Strefowanie termiczne w nowoczesnym domu
Zasada strefowania domu jest jednak również jedną z istotnych cech budownictwa energooszczędnego – dzięki podziałowi na strefy możemy uzyskać kontrolę nad temperaturą ogrzewanych pomieszczeń. Trzeba przy tym pamiętać, że zależy ona nie tylko od systemu grzewczego i możliwości regulacji temperatury. Wpływ na temperaturę pomieszczeń ma również położenie ich względem stron świata. Układ wnętrz tworzą pomieszczenia bardziej nasłonecznione, osłonięte od chłodu oraz te, gdzie temperatura zazwyczaj jest niższa. Dopływ energii słonecznej oraz naturalna osłona przed wychładzaniem tworzą system tzw. strefowania termicznego. Najważniejszym elementem tego systemu jest ekspozycja pomieszczeń na słońce – te zlokalizowane od południa i zachodu będą najbardziej nasłonecznione, a zarazem najcieplejsze. Powinny to być pomieszczenia, których najczęściej używamy – salon, gabinet, pokoje dziecięce. Pomieszczenia położone od najmniej nasłonecznionej strony np. od północy będą zimniejsze – mogą one stanowić bufor cieplny dla tych cieplejszych. Optymalne rozwiązanie – i na tym polega rola dobrego architekta – jest wtedy gdy strefowanie termiczne pokrywa się z funkcjonalnym.
Strefa wejścia i przylegające pomieszczenia – element strefy buforowej
Wchodząc do domu, wkraczamy do strefy wejścia prowadzącej od drzwi wejściowych do holu. Tu może być zaprojektowany też wiatrołap ograniczający wnikanie chłodnego powietrza do wnętrz mieszkalnych i ich przyspieszone wychładzanie. Przedsionek to miejsce, gdzie często projektant przewiduje powierzchnię na garderobę. Wygodnie jest, gdy w jego przestrzeni znajdują się też drzwi łączące dom z garażem. Wówczas komunikacja między dwoma częściami jest komfortowa, a uciążliwe zapachy i spaliny, o które nie trudno w miejscu parkowania pojazdu, nie przedostają się do przestrzeni mieszkalnej. Zarówno bliskość wejścia do domu, jak i przejścia z garażu sprawiają, że optymalnie jest, gdy nieopodal sytuowana jest kuchnia. Na planie domu najczęściej znajdziemy ją w miejscu, z którego okno wychodzi na podjazd. Zgodnie z ideą niskiej energochłonności budynku strefa wejścia powinna być zaprojektowana tak, aby stanowiła przestrzeń buforową, chroniącą przed chłodem pomieszczenia znajdujące się w głębi domu. Główna oś traktów wewnątrz domu energooszczędnego, dla największej efektywności cieplnej, powinna być projektowana prostopadle do linii wpadania światła słonecznego.
Strefa dzienna domu – ciepła i dobrze doświetlona
Z przedsionka korytarz powinien nas prowadzić do części dziennej domu. W jej skład wchodzą pomieszczenia, w których spędzamy najwięcej czasu, w najliczniejszym gronie. Zatem hol kieruje nas do salonu, jadalni lub dodatkowo bawialni. Często położona blisko wejścia do domu kuchnia ma formę otwartą. Brak ściany działowej sprawia, że jest ona nierzadko połączona z jadalnią. Bywają też takie projekty, w których strefa dzienna jest jedną większą, otwartą przestrzenią – może ona zajmować nawet całą kondygnację. Na planie będzie miała zaznaczonych wiele przeszkleń w ścianie zewnętrznej, gdyż musi być maksymalnie doświetlona przez światło dzienne. Najlepiej jeśli światło będzie docierało do niej z różnych kierunków – niezależnie od pory dnia będzie tutaj jasno i widno. Z punktu widzenia efektywności energetycznej taki układ jest korzystny – pomieszczenia otwarte sprzyjają równomiernemu rozchodzeniu się ciepła, również temu pozyskiwanemu od słońca. Nie zalecane jest natomiast, by miały one wysokość dwóch kondygnacji.
Strefa nocna – w zgodzie z potrzebami
W domu funkcjonalnym miejsce zajmowane przez sypialnie będzie na planie odseparowane od części dziennej. Aby zapewnić w tej strefie maksymalną ciszę i intymność, w domach piętrowych i z poddaszem użytkowym sypialnie sytuowane są na wyższej kondygnacji, podczas gdy parter zajmuje część dzienna. W domu parterowym powinny być położone w głębi budynku. Przy pokojach nocnych muszą być zaprojektowane łazienki gospodarzy. Optymalne położenie sypialni względem stron świata jest gdy mają one ekspozycję wschodnią – słońce budzi nas ze snu, natomiast latem nie przegrzewa nadmiernie pomieszczeń. Jednak tak korzystne położenie nie zawsze można zagwarantować wszystkim sypialniom w domu – często konieczne są kompromisy. Wiele zależy również od upodobań – pokoje dziecięce nie powinny być traktowane wyłącznie jako sypialnie, brak słońca przez cały dzień wcale nie musi być w tym przypadku dobrym rozwiązaniem. Podobnie gabinety – jeśli pracujemy w nich w ciągu dnia, nie powinny być wychłodzone. Problematyczne może być również położenie łazienek. Od pomieszczenia tego wymagamy, by było cieplejsze – wyższą temperaturę zagwarantuje nam lokalizacja w środku planu domu. Jeśli jednak łazienka ma być z oknem, wybierzmy dla niej położenie południowe lub zachodnie.
Strefa gospodarcza
W najmniej reprezentacyjnej części domu, od strony północnej, często przylegając do garażu znajdziemy na planie strefę gospodarczą. Tu projektuje się kotłownię, pralnię, suszarnię i spiżarnię. Bardzo ważnym miejscem w tej części będzie pomieszczenie gospodarcze, którego funkcja przechowywania niezbędnych sprzętów domowych jest nieoceniona. Miejsca te same słabiej ogrzewane tworzą bardzo korzystną z punktu widzenia efektywności energetycznej strefę buforową – osłaniają cieplejsze części domu.
Wygodna strefa komunikacyjna
Wszelkie przedpokoje, hole, korytarze ułatwiające nam poruszanie się po domu, to elementy strefy komunikacyjnej. Zazwyczaj na pierwszy rzut oka na planie dostrzeżemy główną oś komunikacyjną, która przebiega zazwyczaj centralnie przez większą część domu i łączy ze sobą wszystkie strefy. Wygodna i dobrze zaplanowana sprawi, że program wewnętrzny budynku stanie się w pełni użyteczny, a komunikacja nie zajmie dużo miejsca. Do niej zaliczamy także klatkę schodową – gdy jest ona doświetlona światłem dziennym, jest nie tylko atrakcyjniejsza, ale może też być cieplejsza.
zdjęcia: AdobeStock
