Typy żarówek, jakie stosujemy w naszych domach, wpływają na jakość oświetlenia sztucznego i komfort życia po zmroku. W dużej mierze decydują one także o wysokości rachunków za energię elektryczną. Jakie rodzaje żarówek wybrać, by dawały odpowiednią ilość światła, a zarazem były energooszczędne?
Rodzaje żarówek obecne na naszym rynku muszą spełniać kryteria energooszczędności. Na skutek unijnej dyrektywy w 2016 ze względu na niską wydajność całkowicie zostały wycofane z obrotu tradycyjne żarówki żarowe. Nie oznacza to jednak, że nie ma ich na rynku. By obejść unijny zakaz i znów je legalnie sprzedawać producenci oferują je pod innymi nazwami – jako żarówki specjalnego przeznaczenia: lampy warsztatowe, sygnalizacja świetlna, żarówki wysokotemperaturowe lub wstrząsoodporne. Mimo, że nadal znajdują one nabywców, to do normalnego użytku domowego rekomendowane są energooszczędne źródła światła.
Jakie są zatem rodzaje żarówek na naszym rynku, które w zgodzie z przepisami pozwalają oszczędnie gospodarować energią? To przede wszystkim żarówki LED o zmniejszonym poborze energii elektrycznej. Kupimy nadal świetlówki energooszczędne, oraz niektóre żarówki halogenowe (ale trzeba pamiętać, że duża część halogenów została wycofana z obrotu).
By oszczędzać energię, zwróćmy uwagę również na to, by stosować żarówki o mocy zalecanej przez producenta oprawy.
Rodzaje żarówek – tradycyjne żarówki wolframowe
Wiele osób nadal sięga po żarówki wolframowe, sprzedawane jako żarówki tradycyjne specjalne kierując się nie tylko niską ceną. Światło, jakie daje żarówka żarowa, zapewnia właściwy kontrast, wiernie odwzorowuje kolory, a także nie męczy oczu, co w efekcie wpływa na nasze dobre samopoczucie. Działanie żarówki tradycyjnej opiera się o żarnik wykonany z trudno topliwego materiału, np. wolframu. Żarnik jest umieszczony w szklanej bańce, w której znajduje się próżnia, a pod wpływem napięcia elektrycznego zaczyna się żarzyć (spalać). Taki sposób powstawania światła sprawia, że temperatura w tego typu żarówkach jest dużo większa niż w źródłach światła energooszczędnych i przez to zużywa więcej energii.
Rodzaje żarówek energooszczędnych – świetlówki
Za energooszczędne są uznawane świetlówki kompaktowe, które świecą dzięki wyładowaniom, jakie mają miejsce w bańce, która jest wypełniona gazem. Szacuje się, że mają one około pięciokrotnie mniejszy pobór energii w porównaniu do tradycyjnej żarówki. Wytwarzanie światła nie powoduje powstawania takiej ilości ciepła, jak w przypadku żarówek tradycyjnych, można więc stosować wyższe moce świetlówek kompaktowych bez obawy termicznego uszkodzenia opraw. Inne zalety to dłuższy czas pracy(ale tylko przy rzadkim włączaniu/wyłączaniu) – od 8000 do 12000 godzin pracy (jest to około 10 razy dłuższa żywotność niż tradycyjnych żarówek), niska luminescencja, czyli jaskrawość świecącej powierzchni oraz mniejsza zależność strumienia świetlnego od napięcia zasilającego. Świetlówki kompaktowe mają jednak sporo wad. Ich żywotność zmniejsza się przy dużej częstotliwości włączania i wyłączania światła. Są wrażliwe na temperaturę – niska utrudnia zapłon i powoduje spadek strumienia świetlnego. Nie można też stosować świetlówek kompaktowych w wysokich temperaturach – ze względu na elektronikę temperatura otoczenia nie powinna przekraczać 50oC). Nie należy więc stosować świetlówek kompaktowych na zewnątrz w zimie ani w lampach, które mają zamknięte klosze lub uniemożliwiające skuteczną wentylację. Warto też pamiętać, że nie wszystkie rodzaje świetlówek są już dostępne w sklepach. Zgodnie z dyrektywą unijną od 2021 nie kupimy już kompaktowych świetlówek fluorescencyjnych oraz świetlówek liniowych T12), a od 2023 wycofuje się z obrotu świetlówki świetlówki jednotrzonkowe i kołowe (wycofane od 25.02.2023 roku) oraz liniowe świetlówki fluorescencyjne T5 i T8, wykorzystywane głównie w oświetleniu biurowym, przemysłowym i magazynowym (wycofane od 25.08.2023 roku). Wciąż dostępne będą świetlówki liniowe T5, T8 oraz niezintegrowane świetlówki kompaktowe.
Typy żarówek halogenowych dopuszczone do sprzedaży
Podobnie jak klasyczne żarówki halogenowe bazują na wolframowym żarniku, jednak ich środek wypełniony jest gazem z dodatkiem halogenu, np. jodu. W porównaniu do tradycyjnych żarówek zużywają o wiele mniej energii i dają jasne światło. Ich żywotność określana jest na trzy razy większą niż w tradycyjnych żarówkach. Jednak w porównaniu z oświetleniem LED są o wiele słabsze i mniej energooszczędne. Warto wiedzieć, że podobnie jak żarówki tradycyjne i niektóre świetlówki, również niektóre rodzaje żarówek halogenowych zostają wycofane z rynku. Od 2021 nie kupimy już halogenów o niskim napięciu, a od 01.09.2023 roku będą wycofane żarówki halogenowe G4, GY6.35, G9, których używa się w oświetleniu meblowym i dekoracyjnym. Jakie rodzaje halogenów będą zatem dostępne? W sklepach pozostaną jedynie żarówki halogenowe o trzonkach G4, G9 i GY6.35.
Rodzaje żarówek led
Obecny rynek zdominowały lampy led – to najbardziej energooszczędna technologią oświetleniowa. Żarówki led składają się z mniejszych diod led, które są umieszczone w oprawce żarówki. Wszystkie typy żarówek led mogą pracować przy niskim i wysokim napięciu, a także są odporne na drobne uszkodzenia mechaniczne. Przy wielokrotnym włączaniu i wyłączaniu światła nie tracą swojej wydajności. Tego rodzaju źródła światła świecą przeważnie od 30 do 50 tys. godzin, co przekłada się na 10 do 20 lat użytkowania. Najbardziej nowoczesne diody HPL mają wydajność do 100 tys. godzin. Za użyciem lamp led przemawia także wygoda – nie trzeba ich wymieniać tak często jak innych źródeł światła. Diody LED nie emitują promieniowania UV, dzięki czemu nie odbarwiają oświetlanych elementów. Jest to szczególnie istotne, gdy podświetlamy nimi szafki, stopnie schodów czy sufity podwieszane. Ciekawym rodzajem żarówek led są żarówki dekoracyjne – są to tzw. „żarówki Edisona”z widocznymi, dekoracyjnymi żarnikami.
