Ptasi azyl w ogrodzie

Ptaki będą przylatywały do naszego ogrodu pod warunkiem, że znajdą w nim pokarm, miejsce do założenia gniazda oraz bezpieczne schronienie. Warto tak przygotować przestrzeń wokół domu, by znajdujące się w nim rośliny były zarówno ozdobą, jak i zaspokajały potrzeby skrzydlatych gości przez cały rok – w zimie będą naturalną stołówką, a w sezonie lęgowym miejscem gniazdowania oraz schronieniem.

ODPOWIEDNIE MIEJSCE

Najlepiej wydzielmy z myślą o nich mało uczęszczany zakątek ogrodu. Nasi skrzydlaci goście z pewnością będą się dobrze czuli w miejscu mało eksponowanym, z dala od uczęszczanych ciągów komunikacyjnych i  stref rekreacji. Dobrze też, aby w jego sąsiedztwie nie rosły rośliny wymagające częstej pielęgnacji, szczególnie w  okresach lęgowych ptaków. Idealny będzie narożnik najdalej odsunięty od zabudowań oraz alejek. Jeśli nasz ogród jest mały, warto porozumieć się z sąsiadem i stworzyć gęste zakrzewienie na granicy posesji – ptaków granice prywatnych własności przecież nie obchodzą.

BEZPIECZNY ZAKĄTEK

Ptaki będą częstym gościem w naszym ogrodzie, jeśli będą czuły się w nim bezpiecznie. Z tego też powodu oprócz trawnika, posadźmy odpowiednią roślinność. Przede wszystkim muszą to być krzewy, w  których będą mogły się ukryć przez drapieżnikiem, np. kotem. Najlepiej, aby miały minimum 1,5 m wysokości, ponadto dobrze, by ich gałęzie były stosunkowo gęste. Doskonałe schronienie dają głogi, tarnina, irgi, lilak, wysokie i gęsto rosnące róże. Zamiast pojedynczych krzewów możemy posadzić gęsty żywopłot, który będzie spełniać również ważną rolę ogrodzeniowo-estetyczną, tworząc choćby podziały funkcjonalne na dużej działce.

POSIŁKI Z DRZEW I KRZEWÓW

Oczywiście założenie karmnika zwabi ptaki, jednak jest to metoda, która powinna działać jedynie zimą. Zbyt wczesne rozpoczęcie dokarmiania powoduje zaburzenie instynktu wędrówkowego, zwłaszcza u  gatunków wodnych. Przez pozostałe miesiące zapewnijmy zwierzętom naturalny pokarm. Większość roślin, które mogą być wykorzystywane przez ptaki to gatunki ozdobne. Nie powinno w ogrodzie zabraknąć berberysów, bzów (czarnego i  koralowego), cisów, głogów, jałowców, jarzębin, kalin, dzikich róż, tarnin lub jabłoni ozdobnych, których drobne owoce są znakomite dla jemiołuszek, kwiczołów, kosów czy grubodziobów. Z okazji spożycia pysznego posiłku skorzystają też na pewno gawrony, wrony, kawki i  sroki. Trzmielinę uwielbiają rudziki, a żołędzie i orzechy laskowe są przysmakiem sójek (a także wiewiórek). Zaschnięte nasiona lilaka chętnie zjadane są przez gile – pamiętajmy, by nie sadzić w  ptasich zakątkach odmian krzewow o kwiatach pełnych, bo są piękne, lecz niestety nie owocują. Z  roślin tworzymy luźne klomby
– wokół okazów wysokich sadzimy mniejsze. Aby zwabić do ogrodu więcej gatunków ptaków, zadbajmy o różnorodność wysadzanych drzew i krzewów. Nie musimy oczywiście posadzić wszystkich, zazwyczaj wystarczy kilka z  wcześniej wymienionych. Z drzew najmilej widziana jest jarzębina, której owocami żywi się ponad 60 gatunków ptaków. Ponadto możemy wykorzystać je do przyrządzenia pysznej konfitury.

PTAKI UMILAJĄ NAM CZAS SWOIM ŚPIEWEM ORAZ LIKWIDUJĄ SZKODLIWE OWADY.

BIESIADOWANIE NA TRAWIE

Murawę należy kosić tam, gdzie jest to naprawdę wymagane, np. w  miejscu wypoczynku domowników. Na pozostałych terenach pozwólmy rosnąć jej swobodnie. Dzięki temu na trawie zakwitną kwiaty, np. wiesiołki (zimą ich nasiona są przysmakiem makolągw i  szczygłów), rumianki, dziurawce, wrotycze, nawłocie i  osty (atrakcja dla  szczygłów).  Natomiast latem pojawią się liczne owady, które mogą być pokarmem dla ptaków karmiących swoje potomstwo. Dla makolągw i  dzwońców wabikiem będą nasiona gwiazdnicy, mniszka, tasznika, babki zwyczajnej lub rdestu ptasiego. Inne małe rośliny dobrze widziane przez ptaki to: bylica pospolita, chaber bławatek, babka lancetowata, drakiew lśniąca, dziewanna, krwawnik pospolity, niezapominajka, ostrożeń, łopian, szczaw (uważajmy, bo jest on jak chwast i bardzo szybko może rozsiać się po całym ogrodzie) czy świerzbnica leśna. Warto zostawić trochę pokrzyw. Mogą na nich żerować larwy motyli, a zimą buszować rudziki. W części ogrodu pozostawmy niezgrabione opadłe liście – po zimie będą żerować tu drozdy, a nawet może zawitać do naszego ogrodu słowik.  

SCHRONIENIE I STOŁÓWKA W OGRODZIE

OZDOBNE KRZEWY

Krzewy zimozielone stanowią schronienie przed drapieżnikami oraz miejsce do zakładania gniazd. Wiele z nich zawiązuje owoce jadalne dla ptaków:

• bukszpan wieczniezielony,
• cyprysik groszkowy,
• cyprysik Lawsona,
• jałowiec chiński,
• jałowiec pospolity,
• jałowiec sabiński,
• żywotnik wschodni,
• żywotnik zachodni.

SMACZNE ROŚLINY OWOCOWE

Drzewa i krzewy owocowe są źródłem pokarmu dla bardzo wielu ptaków – przepadają za owocami tak samo jak ludzie:

• agrest pospolity
• aronia śliwolistna
• czeremcha zwyczajna
• czereśnia ptasia
• grusza pospolita
• jabłoń domowa
• jeżyna
• malina właściwa
• porzeczka alpejska
• porzeczka czarna
• porzeczka czerwona
• śliwa ałycza
• śliwa tamina
• wiśnia pospolita

EFEKTOWNE PNĄCZA

Pnącza nie tylko zdobią nasz ogród, ale także zapewniają przestrzeń życiową ptakom – są dla nich schronieniem, miejscem nocowania, a ich owoce są źródłem pokarmu:

• bluszcz pospolity,
• hortensja pnąca,
• milin amerykański,
• powojnik – wszystkie gatunki,
• wiciokrzew – wszystkie gatunki,
• winobluszcz, winorośl pachnąca.

ZACISZNE DRZEWA

Zarówno drzewa liściaste, jak i iglaste zapewniają dobre warunki do zakładania siedliska wśród gałęzi lub w dziuplach. Opadłe liście oraz gałązki są świetnym materiałem do budowy gniazd:
• brzoza brodawkowata,
• buk pospolity,
• cis pospolity,
• dąb bezszypułkowy,
• dąb szypułkowy,
• grab pospolity,
• jarząb mączny,
• jarząb pospolity, czyli jarzębina,
• jodła pospolita
• klon polny,
• klon pospolity,
• lipa drobnolistna,
• lipa szerokolistna,
• olsza czarna,
• świerk pospolity,
• topola biała,
• topola czarna,
• topola osika,
• wierzba – wszystkie gatunki.

BEZPIECZNE ŻYWOPŁOTY

Drzewa i krzewy na żywopłoty (liściaste i iglaste) są idealnym miejscem schronienia oraz do zakładania gniazd. W okresie lęgowym nie należy ich przycinać, aby nie spłoszyć gniazdujących ptaków:
• ałycza,
• antypka,
• berberys Thunberga,
• buk zwyczajny,
• cis pospolity,
• głóg – wszystkie gatunki,
• grab pospolity,
• rokitnik pospolity,
• świerk pospolity,
• żywotnik zachodni.

WODA DLA PTAKÓW

Jeśli w  pobliżu naszego ogrodu jest zbiornik z  wodą, to właściwie ten temat nas nie dotyczy – jednak miło jest oglądać kąpiące się ptaki. W przeciwnym przypadku najlepiej wykonać oczko wodne. Jego minimalne wymiary to 2 x 3 m. Powinno mieć zarówno część głęboką, jak i płytką (maksymalnie 5 cm głębokości). Obsadźmy je odpowiednimi roślinami, które zadbają o natlenienie wody oraz zabezpieczają przed zbyt dużym rozrostem glonów. W zbiorniku umieśćmy kamienie lub ewentualnie gałęzie – umożliwią ptakom dostęp do napicia się wody. Natomiast nie sadźmy roślin o grubych liściach, gdyż ułatwiają drapieżnikom zastawienie  zasadzki na kąpiące się ptaki. Mile widziane są np. tuje oraz jałowce, które gwarantują schronienie. Gdy nie mamy możliwości zbudowania oczka wodnego, możemy postawić małą fontannę lub poidełko. Pamiętajmy, że poidło musimy regularnie czyścić i wymieniać wodę.

BUDKI LĘGOWE

Duża liczba ptaków w naszym kraju to dziuplaki, czyli ptaki, które wiją gniazdo w  dziupli. Specjalnie dla nich powstały budki lęgowe, ułatwiające gniazdowanie. Ich wielkość dobieramy w zależności od gatunków ptaków, jakie chcemy gościć w okresie lęgowym w naszym ogrodzie. Budki lęgowe nie powinny wisieć zbyt blisko siebie – optymalna odległość między nimi to 20-30 m. Najczęściej skierowane są otworem wlotowym w kierunku wschodnim i  południowo-wschodnim. Zachodni kierunek nie jest wskazany ze względu na silne wiatry, które mogą zawiewać deszcz do środka budki. Najlepiej kupić otwierane modele, aby można było łatwo je czyścić. Pracę tę możemy wykonywać po zakończeniu okresu lęgowego – najlepiej od października do listopada, chociaż można do końca lutego. Bywa, że niektóre ptaki mają drugi lub trzeci lęg, w takim przypadku z czyszczeniem budki należy zaczekać do opuszczenia przez nie gniazda. Nieusunięte gniazda są siedliskiem pasożytów i nagromadzone po kilku lęgach wypełniają budkę, czyniąc ją niezdatną do ponownego zamieszkania. Budka lęgowa powinna być zbudowana z desek o minimalnej grubości 2 cm. Nie może być wyposażona w  patyczek przy otworze wlotowym – ptaki z niego nie korzystają (naturalne dziuple drzewa nie mają przecież patyczków), a niestety ułatwia on drapieżnikom dostanie się do budki.

KARMNIKI DLA PTAKÓW

W ogrodzie przyjaznym ptakom dobrze jest także ustawić karmnik – zimą będziemy mogli dokarmiać zwierzęta. Bywa, że ustawienie jednego dużego karmnika, przy którym jest duży ruch, wystrasza bardziej płochliwe ptaki, dlatego dla nich warto jest powiesić dodatkowe kule czy też nawet ustawić mniejszy model w innym miejscu. Pamiętajmy, że jeżeli zdecydujemy się zaoferować ptakom dokarmianie, musimy to robić codziennie, aż do ocieplenia. Wiele energii dostarczają zwierzętom ziarna słonecznika i  rozdrobnione łuskane orzechy, ale możemy też wysypywać siemię lniane, płatki owsiane skropione olejem, okruchy pieczywa. Można również wieszać kawałki niesolonej słoniny albo pojemniczki napełnione mieszaniną smalcu z  nasionami (skorzystają z nich nie tylko sikorki i wróble, ale też dzięcioły czy sroki). Zadbajmy, by pokarm nie był wilgotny, spleśniały, nieświeży, solony czy przyprawiany

Jak chronić plony drzew owocowych?

Ptaki bardzo chętnie zjadają wiśnie, czereśnie, winogrona i owoce aronii, dziobią też jabłka i gruszki. W porze dojrzewania owoców możemy osłonić korony drzew specjalną siatką (do kupienia w sklepach ogrodniczych). Innym sposobem jest zamocowanie na konarach tradycyjnych strachów przypominających ludzi albo wieszanie na sznurkach współczesnych odstraszaczy ze starych płyt CD (poruszane przez podmuchy wiatru niepokojąco błyskają). Jeżeli jednak lubimy towarzystwo ptaków, podzielmy się z nimi plonami. Pozostawmy na drzewach i krzewach część owoców oraz nie stosujmy środków ochrony roślin lub opryskajmy co drugie drzewo. Ptaki odwdzięczą się, czyszcząc nasz ogród ze szkodników.