Nitowanie blachy to sposób trwałego scalania jej elementów za sprawą odpowiednich łączników (nitów). Na czym polega proces tworzenia połączeń za pomocą nitów?
Nity to popularne elementy łączenia, które znajdują swoje zastosowanie w wielu dziedzinach: motoryzacji, budownictwie, produkcji mebli i artykułów sportowych. Są to elementy bardzo odporne na zrywanie i ściskanie, dlatego uzyskiwane przy ich pomocy połączenia należą to najtrwalszych i najbardziej stabilnych. Jest to metoda na tyle trwała, że każda próba rozłączenia poszczególnych elementów prowadzi do zniszczenia nitu. Wśród zalet stosowania nitów wymienia się także niski koszt oraz lekkość połączenia. Jak się nituje blachę i inne materiały? Scalenie tego rodzaju można wykonywać ręcznie lub mechanicznie, za pomocą nitownic – urządzenia te mogą być pneumatyczne, ręczne lub elektryczne.
Rodzaje nitów – nitonakrętki i nity zrywalne
Główną rolę w nitowaniu odgrywają nity, czyli metalowe elementy o niewielkich rozmiarach. Charakterystyczny kształt łącznika – nit zbudowany jest z trzpienia zakończonego łbem oraz gwoździa – pozwala na scalenie ze sobą niezależnych części płaskich materiałów. Nitonakrętka to walcowy element przelotowy wkładany do otworu montażowego. Na jednym jej końcu znajduje się rant, który opiera się o powierzchnię blachy. Po drugiej stronie tulei umieszczony jest gwint wewnętrzny. Coraz częściej miejsce tradycyjnych nitów zajmują tzw. nity zrywalne – taki nit składa się z dwóch części – tulei i pręta lub gwoździa. Drut w trakcie łączenia materiałów zostaje oderwany od całości nitu. Zaletą stosowania nitów zrywalnych jest możliwość łączenia materiałów przy jednostronnym dostępie do nich. Metoda ta pozwoli na przykład na przymocowanie blachy do konstrukcji nośnej. Nity mogą być wykonane z różnych materiałów: stali, aluminium czy tytanu. Dobór nitów uzależniony jest od materiału, który mają zespalać. Aluminiowe mają zróżnicowane właściwości w zależności od proporcji magnezu w stopie aluminium. Wyróżnia się nity twarde, miękkie i uniwersalne. Pokryte są warstwą glinu, co chroni je przed korodowaniem, dzięki czemu są względnie odporne na rdzę. Trzeba jednak pamiętać, że należy je stosować w odpowiednich warunkach. Wysoka temperatura może powodować zwiększenie ich objętości. Za najbardziej uniwersalne uważa się te nity aluminiowe, które zawierają ok 3,5% magnezu w stopie. Do łączenia blach stalowych najlepszym wyborem będą nity stalowe, które mają bardzo dobre właściwości plastyczne i nośnościowe. W ich skład wchodzi żelazo, węgiel i inne pierwiastki. Są jednak o wiele cięższe od nitów aluminiowych. Do ich produkcji coraz częściej używana jest stal nierdzewna, która jest odporna na korozję.
Nitowanie ręczne
Nitowanie ręczne znajduje zastosowanie w łączeniu pojedynczych elementów lub przy nieskomplikowanych projektach. Choć w dużej mierze opiera się na użyciu siły rąk, to wymaga jednak paru narzędzi. Samo nitowanie wykonuje się je przy użyciu młotka. Kawałki np. balchy przeznaczone do połączenia przewierca się na przestrzał wiertarką, ręcznym przebijakiem, można też użyć szczypiec do dziurkowania, które mają obrotową głowicę, a na niej różnej średnicy przebijaki. W otworze umieszcza się nit tak, żeby jego trzpień wystawał na drugą stronę, a następnie rozklepuje się go młotkiem – w tym momencie następuje ściśnięcie płaszczyzn. Nity do ręcznego nitowania mają walcowaty trzonek – pełny lub pusty w środku, zakończony łebkiem, zazwyczaj półokrągłym.
Nitownica ręczna – jak używać?
Nitownica ręczna, określana także jako cęgi, to najprostsze urządzenie do nitowania ręcznego. Budowa nitownicy ręcznej jest prosta – urządzenie ma formę szczypiec zakończonych głowicą z mechanizmem służącym do wyciągania trzpieni nitów. Mechanizm wyposażony jest w gniazdo, do którego wkręca się uchwyty. Jak się nituje nitownicą ręczną? Nitowanie ręczne polega na wprowadzeniu nitu w nawiercony otwór, a następnie ściśnięcia go cęgami. Niektóre z nitownic ręcznych mają obrotowe głowice, co ułatwia pracę w miejscach trudno dostępnych. Nitownice ręczne najczęściej wykorzystywane są przez majsterkowiczów i hobbystów. Sięgają po nią również budowlańcy i serwisanci – do zalet tego rozwiązania należą m.in.: możliwość nitowania w trudno dostępnych miejscach i brak potrzeby zasilania narzędzia. Brak ograniczających kabli powodują mobilność i swobodę ruchów podczas pracy. Do wad należy duży wydatek siły własnej – każdy nit trzeba zacisnąć osobno, co może to doprowadzić do szybkiego zmęczenia. Jak się nituje ręcznie? Jeżeli stosujemy nitonakrętki, w pierwszej kolejności musimy wywiercić otwór w materiale. Potem wkładamy trzpień do nitownicy – tak, by wystająca z przodu część zrównała się długością z nitonakrętką. Całość umieszczamy w otworze i zaciskamy dźwignię, a na koniec wykręcamy trzpień. Odmienną technikę stosujmy podczas nitowania z użyciem nitów zrywalnych. Najpierw robimy otwór w łączonych materiałach, a następnie wkładamy w niego nit. Kilkukrotnie naciskamy nitownicę ręczną na kołnierz, tak by część nitu uległa spęcznieniu, a pręcik zaklinował się w kołnierzu. Kiedy jest ono odpowiednio mocne, następuje zerwanie części pręta w miejscu przewężenia – usłyszymy wtedy charakterystyczny dźwięk, który oznacza, że połączenie jest gotowe.
Jak nitować nitownicą pneumatyczną.
Gdy w warsztacie dysponujemy kompresorem, czyli sprężarką warto kupić nitownicę pneumatyczną. Narzędzie to wykorzystuje strumień powietrza o ciśnieniu około 0,7 MPa i przepływie około 50-60 l/min. Zamiast siły własnych rąk używa się wówczas sprężonego powietrza – włączamy je za pomocą przycisku. Nitowanie odbywa się za pomocą nitów zrywalnych lub nitonakrętek. Jak działa nitownica pneumatyczna? Sprężone powietrze wprawia w ruch tłok, który uruchamia proces zaciągania nitu – szczęki łapią za gwóźdź, a następnie odciągając go do momentu, kiedy wskutek oporu stawianego przez materiał zerwie się on w przewidzianym przez producenta miejscu, pozostawiając trwałe i estetyczne połączenie. Ze względu na konieczność podłączenia do sprężarki, nitownice takie są mało mobilne, dlatego najczęściej stosuje się je na liniach produkcyjnych oraz w profesjonalnych warsztatach.
Nitownice elektryczne
Sprzęty zasilane elektrycznie lub z akumulatora również ułatwiają pracę, bo podczas ich użytkowania nie potrzeba używać tak dużo siły. Nitowanie przy pomocy narzędzia akumulatorowego to świetna opcja łącząca zalety nitowania ręcznego oraz pneumatycznego. Bateria zamontowana w korpusie urządzenia sprawia, że dodatkowe okablowanie jest zbędne, co znacznie ułatwia pracę. Nitownica akumulatorowa zapewnia nieco mniejszą siłę zacisku niż pneumatyczna i większą niż cęgi. Akumulator stanowi niestety dodatkowy, dość znaczny ciężar. Można natomiast dokupić przystawkę nitującą do wiertarki. Umieszcza się ją w uchwycie wiertarki tak jak wiertło lub bit wkrętarski.
