Nie tylko Ukraińcy kupują w Polsce materiały budowlano-remontowe

Jaką wartość mają zsumowane wydatki cudzoziemców, poniesione w Polsce na zakup materiałów do budowy, remontu i konserwacji mieszkania lub domu? Czy zakupy te w ostatnich latach rosną, czy maleją? Chodzi o wielkie liczby, o miliardy złotych.

WIĘKSZY WYWÓZ NIŻ PRZYWÓZ

Cudze chwalicie, swego nie znacie, sami nie wiecie, co posiadacie. Słowa znakomitego XIX-wiecznego bajkopisarza Stanisława Jachowicza z pełnym przekonaniem można odnieść także do sytuacji na rynku materiałów budowlanych. Ze statystyki handlu zagranicznego* dowiadujemy się, że w 2017 r. zsumowany eksport wybranych głównych branż wytwarzających materiały budowlane w Polsce (wartość niemal 6 mld zł) przeważał ponad 3,5-krotnie nad importem wyrobów tych branż (wartość niemal 1,6 mld zł). Jeszcze bardziej dobitną wymowę ma porównanie deklarowanych przez wyjeżdżających wydatków na zakup materiałów do budowy, remontu i konserwacji mieszkania lub domu, poniesionych w Polsce przez cudzoziemców (nierezydentów**) przekraczających granicę lądową naszego kraju (3885 mln zł), z wydatkami na to samo, poniesionymi za granicą przez Polaków*** (29 mln zł). W praktyce chodzi o zakupy obywateli sąsiednich państw UE (Niemcy, Czechy, Słowacja, Litwa) oraz Ukrainy, Białorusi i Rosji, z drugiej strony o zakupy Polaków w tych 7 państwach. W tym przypadku okazuje się, że wartość wywozu przeważa zdecydowanie ponad 100-krotnie nad przywozem. Zanim skupimy się na wywozie przez cudzoziemców materiałów budowlanych z Polski – kilka informacji ogólnych na temat ruchu granicznego. W 2017 r. szacunkowa liczba przekroczeń granicy Polski wyniosła 287,1 mln osób (o 4% więcej niż w roku 2016), z tego 115,6 mln dotyczyło Polaków (wzrost o 4,3%) i 171,6 mln cudzoziemców (o 3,8% więcej niż przed rokiem). W 2016 r. zanotowano 122,1 mln przekroczeń granicy lądowej wewnętrznej UE**** w Polsce, na odcinkach granicy lądowej zewnętrznej UE***** w Polsce było przekroczeń 29,7 mln.
Szacunkowa wartość towarów i usług zakupionych przez mieszkańców Polski w 2017 r. za granicą wyniosła 20,1 mld zł, natomiast wydatki poniesione w naszym kraju przez cudzoziemców to ok. 41,5 mld zł (odpowiednio o 6,1% i 6,2% więcej niż w roku poprzednim). Tak więc zakupy materiałów budowlanych (przypomnijmy ich wartość – 3885 mln zł) stanowiły niecałe 9,5% zakupów cudzoziemców w Polsce ogółem.

DWIE GRANICE

Gdy mowa o zakupach w Polsce materiałów budowlanych przez cudzoziemców, praktycznie całą uwagę poświęcają media granicy zewnętrznej UE. Tymczasem w ostatnim okresie zdecydowanie szybciej rosną wydatki poczynione przez obywateli państw Unijnych graniczących z naszym krajem. Wykres 1 przedstawia wartość zakupów materiałów do budowy, remontu i konserwacji mieszkania lub domu (w mln zł), poniesionych w naszym kraju przez cudzoziemców przekraczających na terenie Polski wewnętrzną i zewnętrzną granicę UE.
W latach 2014–2017 wzrost zanotowany na granicy wewnętrznej UE wyniósł 56,8%, a na granicy zewnętrznej 6,8%. Granica wewnętrzna przyciąga uwagę nie tylko ze względu na ogólnie wysoką dynamikę. Ciekawe są również zmiany w skali wydatków realizowanych przez obywateli poszczególnych państw. Natomiast na granicy zewnętrznej UE stale dominują Ukraińcy (wykres 2).
Wywóz materiałów budowlanych z Polski przez obywateli Litwy zwiększył się w latach 2014–2017 niemal 2-krotnie. Zakupy Słowaków spadły w tym czasie o prawie jedną czwartą. Wydatki Czechów skoczyły ponad 5-krotnie, a Niemców o niecałe 16,6%. Dla przypomnienia: Czechy mają czeską koronę, a Litwa, Słowacja, Niemcy Euro. Być może jednak nie jest to jedyna, czy nawet tylko główna, przyczyna tak różnej dynamiki, jaką pokazuje wykres 2.
Udział zakupów obywateli Białorusi w tym zakresie spadł o jedną trzecią. Wzrosły natomiast wydatki poniesione na zakup materiałów budowlanych w Polsce przez Ukraińców, o 14,2%. W 2017 r. wartość materiałów budowlanych kupionych w Polsce przez Ukraińców stanowiła 49,4% wydatków jakie ponieśli w tym zakresie wszyscy cudzoziemcy ogółem. Ale w 2014 r. ten udział był większy – 53,8%. Zakupy materiałów budowlanych w Polsce przez cudzoziemców przekraczających w naszym kraju granicę UE z Rosją mają znaczenie absolutnie marginalne (w 2017 r. 12,4 mln zł), a przy tym spadają.

DANE KAS I STATYSTYKA GUS

Statystyką na temat wydatków na zakup wyrobów budowlanych w Polsce przez cudzoziemców dysponuje też Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) – dane z odcinków granicy: z Rosją (Warmińsko- Mazurskie), Białorusią (Podlaskie i Lubelskie) i Ukrainą (Lubelskie i Podkarpackie). Chodzi o wydatki zapisane w imiennych dokumentach (tzw. Tax Free) towarzyszących towarom wywożonym poza obszar celny Unii Europejskiej. Podróżny, uzyskując potwierdzenie na granicy przez organy celne wywozu towarów zgodnie z dokumentem Tax Free, nabywa prawo do zwrotu podatku VAT******. Na granicy zewnętrznej UE w Polsce w praktyce chodzi o Ukraińców, Białorusinów i Rosjan.
Wykres 3 pokazuje wartość wyrobów budowlanych zakupionych przez cudzoziemców w naszym kraju i wywiezionych przez przejścia graniczne będące placówkami celnymi granicy zewnętrznej UE w Polsce. Izba Administracji Skarbowej w Białymstoku zanotowała w tym zakresie w latach 2014–2017 ponad 3-krotny spadek, IAS w Lublinie spadek o ponad jedną trzecią, i tylko IAS w Rzeszowie wzrost o niecałe 13%. Danych IAS w Olsztynie nie da się zobrazować na wykresie, wartość wywozu mieści się w 2017 r. w granicach 1% całości (niecałe 5,5 mln zł). W sumie wartość wywiezionych z Polski wyrobów budowlanych spadła według KAS z 673,8 mln zł w 2014 r. do 546,5 mln zł w 2017 r. (dynamika minus 18,9%).
Trzeba jednak wiedzieć o bardzo istotnych zastrzeżeniach:
1) Dane KAS nie muszą zawierać wszystkich rachunków, ponieważ podróżny może uzyskać potwierdzenie wywozu poza obszar celny Unii Europejskiej także w innych krajach członkowskich UE (np. Litwa, Słowacja itp.).
2) Rachunki mogą zawierać inne grupy towarowe i te inne grupy, np. artykuły AGD, elektronika, odzież, obuwie itp., będą wchodziły w skład łącznej wartości potwierdzonych dokumentów Tax Free zawierających się w grupie „budowlane”. Z drugiej strony w innych grupach towarowych będą wchodziły niejednokrotnie wyroby budowlane. W systemie nie są rozróżniane wartości poszczególnych grup towarowych i nie jest możliwe wskazanie wartości wybranej grupy.
Wracając do statystyki GUS. Jest precyzyjna (dane Służby Granicznej) w zakresie ruchu granicznego na granicy zewnętrznej UE. W 2016 r. (danych za 2017 r. brak) miało miejsce 29,7 mln przekroczeń w Polsce lądowej granicy zewnętrznej UE przez cudzoziemców. Przekroczenia granicy wewnętrznej UE w Polsce statystyka bada rejestrując ruch oraz ankietyzując cudzoziemców.
W 2016 r. odnotowano 122,1 mln przekroczeń przez cudzoziemców granicy wewnętrznej UE w Polsce. Natomiast badanie wydatków cudzoziemców w Polsce (także poniesionych na zakup materiałów do budowy, remontu i konserwacji mieszkania lub domu) dokonywane jest w drodze ankiet gromadzonych przez profesjonalnych ankieterów statystyki publicznej. W 2016 r. zebrano na granicy lądowej: zewnętrznej 19,1 tys. kwestionariuszy wywiadu i wewnętrznej 13 tysięcy. W celu ułatwienia prowadzenia badania kwestionariusz dla cudzoziemców został przygotowany w różnych wersjach językowych. Jak ocenić wiarygodność takich badań? Dla porównania – bardzo często ośrodki badawcze, badające zjawiska społeczne i gospodarcze, powszechnie cytowane w mediach, ograniczają się do standardowych prób 1000, a niekiedy nawet zaledwie 500 ankietowanych osób.

JAKIE WNIOSKI PŁYNĄ Z PRZYTOCZONYCH DANYCH? POZYTYWNE !

$ Skoro wyroby dostępne na rynku materiałów budowlanych w Polsce coraz częściej kupują cudzoziemcy, świadczy to o atrakcyjności tych wyrobów. W sytuacji nabywców spoza UE, liczy się na pewno dobra jakość za przystępną cenę. Nabywcy z krajów UE biorą zapewne pod uwagę, że jakość materiałów budowlanych z Polski odpowiada normom europejskim, natomiast ich ceny są bardzo często nieporównanie niższe, w porównaniu z cenami takich samych materiałów do kupienia na tamtych rynkach.
$ Niemal 4 miliardy złotych wydane w ciągu roku przez cudzoziemców na zakup w Polsce materiałów budowlanych potwierdza ogólnie dobrą kondycję rynku zaopatrującego polską branżę budowlaną. Oczywiście są wyjątki, nisze, okresowe trudności. Jak na wielu innych rynkach.
$ Jeśli zarysowane wyżej trendy wydatków cudzoziemców, poniesionych w Polsce na zakup materiałów do budowy, remontu i konserwacji mieszkania lub domu utrzymają się najbardziej powinny skorzystać na tym hurtownie i placówki DIY w województwach, w których głównie zaopatrują się Czesi: całe Opolskie oraz w znacznej części Śląskie i Dolnośląskie. Stabilizacja powinna czekać rynki województw zachodnich: Lubuskiego, Zachodniopomorskiego i części Dolnośląskiego. Podobnie należy ocenić sytuację rynków województw Podkarpackiego i Lubelskiego (tutaj niestety musimy wybrać „średnią” pomiędzy dodatnią dynamiką wg. danych GUS i minusową wg KAS). Natomiast w województwach Małopolskim i Warmińsko-Mazurskim oraz w Śląskim i Podkarpackim na odcinkach graniczących ze Słowacją, a także w Lubelskim i Podlaskim na odcinkach graniczących z Białorusią trzeba liczyć się z niską sprzedażą materiałów budowlanych cudzoziemcom. Ale już w części woj. Podlaskiego popyt będą pobudzać klienci z Litwy.
Oczywiście trendy mogą się zmienić.

Mirosław Ziach