Nawierzchnie z kostek brukowych i płyt betonowych. Co warto wiedzieć na ich temat?

Przy wyborze kostek i płyt na nawierzchnię zazwyczaj w pierwszej kolejności każdy sugeruje się ich kształtem i kolorem, ale warto przyjrzeć się dokładnie wszystkim aspektom funkcjonalnym, by wybrać najbardziej optymalne i trwałe rozwiązanie.

RODZAJE KOSTEK BRUKOWYCH I PŁYT BETONOWYCH

Gładka, płukana czy postarzana? Z fazą, z mikrofazą, a może bez? O grubości 4,5 cm, 6 cm, a może 8 lub 10 cm? Mała czy wielkoformatowa? To pytania, które pojawiają się jako pierwsze, gdy zaczyna się planować nawierzchnię w ogrodzie i wokół domu, zaczyna się „badać” temat. Jeden z podstawowych parametrów pojawiających się w opisach elementów betonowych dotyczy sposobu wykończenia warstwy wierzchniej płyt i kostek. W obrębie tego parametru można wyróżnić dwie klasyfikacje:
1. odnosi się do sposobu wykończenia krawędzi: z fazą, mikrofazą lub bez fazy,
2. dotyczy faktury: gładka, płukana, postarzana.
Cechy te mają znaczenie estetyczne, ale również w znacznym stopniu wpływają na funkcjonalność, dlatego warto przyjrzeć się im przed zakupem.
Niezwykle istotnym parametrem jest też grubość płyt lub kostek. Powinna być ona dobrana do możliwych obciążeń. Inne grubości są zalecane na taras i w ruchu pieszym, inne w przypadku lekkiego ruchu samochodowego, a jeszcze inne, gdy po podjeździe i parkingu mają się poruszać ciężkie pojazdy o masie powyżej 3,5 t.
Kolejnym parametrem jest format płyt, ale ten przy założeniu zachowania podczas budowy wytycznych technicznych, ma już znaczenie czysto estetyczne.

GŁADKA, PŁUKANA CZY POSTARZANA?

Kostki i płyty betonowe mogą mieć fakturę:
gładką – jak sama nazwa wskazuje, charakteryzuje się gładką, równą powierzchnią. Doskonale sprawdzają się w nowoczesnych aranżacjach. Są minimalistyczne w formie i mają modny „betonowy” wygląd. Faktura gładka zdecydowanie bardziej nadaje się na tarasy czy podjazdy, niż faktura płukana, ponieważ jest łatwiejsza w czyszczeniu.

– płukaną – charakteryzuje się z kolei chropowatością w warstwie wierzchniej. Fakturę płukaną uzyskuje się w specjalnym procesie produkcyjnym, w którym powierzchnia produktu jest poddawana płukaniu wodą pod wysokim ciśnieniem. Dzięki temu uwidacznia się faktura użytego do produkcji kruszywa. Proces ten powoduje, że kostka staje się chropowata, „szorstka” i wyglądem bardziej zbliżona do naturalnego kamienia. Faktura płukana sprawdza się w miejscach, gdzie projektantowi i inwestorowi, zależy na reprezentacyjnym wyglądzie. Płyty i kostki o fakturze płukanej są polecane na nawierzchnie placyków, alejek czy schodków, gdyż ich „chropowatość” wpływa na właściwości antypoślizgowe,

– postarzaną – nadaje kostkom charakteru retro, która powstaje również podczas specjalnej technologii produkcji. Z racji tego, że idealnie naśladują dawną kamienną kostkę brukową najczęściej są stosowane w aranżacjach w stylu vintage.

Z FAZĄ, Z MIKROFAZĄ, A MOŻE BEZ?

Krawędź kostki lub płyty betonowej może być wykończona na trzy sposoby:
– elementy betonowe z fazą – mają zaokrągloną krawędź górną,
– kostka lub płyta bez fazy – o prostym profilu krawędzi, tworzy niemal gładką powierzchnię,
– mikrofaza – jest natomiast rozwiązaniem pośrednim z delikatną, prawie niezauważalną fazą.
Oprócz wyglądu ma to znaczenie funkcjonalne. Przyjmuje się, że elementy nawierzchniowe posiadające fazę są „głośniejsze” w użytkowaniu. Jest to związane z tym, że na krawędzi każdej kostki znajduje się mini uskok. Pomiędzy „fazowanymi” elementami nawierzchni zazwyczaj tworzą się też szersze fugi niż w przypadku rozwiązań bezfazowych.
Ich niewątpliwą zaletą jest zmniejszone ryzyko powstawania uszkodzeń i odprysków w obrębie krawędzi, a nawierzchnia wykonana z takich kostek cechuje się zwiększoną odpornością, nawet w przypadku intensywnej eksploatacji.
Produkty bez fazy, czy posiadające mikrofazę, która jest prawie niezauważalna, wydają się mieć więcej zalet. Należą do nich przede wszystkim niska emisja hałasu i komfort użytkowania, a prawidłowo ułożona ścieżka powinna być idealnie gładka i ułatwiać poruszanie się. Wybór rozwiązania to zawsze subiektywne decyzje projektantów i inwestorów.

GRUBOŚĆ 4 CM, 6 CM, A MOŻE 8 LUB 10 CM

Odpowiednia grubość elementów betonowych to jeden z najważniejszych parametrów, determinujących ich wybór. Kostki i płyty betonowe muszą być bezwzględnie dopasowane do miejsca i sposobu użytkowania. Zasada jest w tym przypadku bardzo prosta. Im grubsze elementy, tym większa wytrzymałość nawierzchni na obciążenia:
– w miejsca przeznaczone do ruchu pieszego, na tarasy oraz alejki i ścieżki w ogrodzie polecane są elementy betonowe o grubości do 6 cm,
– w przypadku nawierzchni, po której będą poruszać się od czasu do czasu samochody do 3,5 tony – ich grubość może wynosić ok. 6 cm,
– gdy natomiast planowany jest intensywny ruch pojazdów, to odpowiednia będzie grubość od 8 cm,
– jeżeli wymagana jest jeszcze większa wytrzymałość nawierzchni na obciążenia spowodowane ruchem np. samochodów ciężarowych, maszyn budowlanych czy rolniczych, zalecany jest wybór elementów o grubości 10 lub 12 cm.
Dobrze dobrana grubość gwarantuje wytrzymałość nawierzchni. Duży wpływ mają również formaty płyt i kostek betonowych. Im mniejszy rozmiar pojedynczego elementu tym mniejsze prawdopodobieństwo ewentualnych pęknięć podczas użytkowania. Przeznaczenie płyt można w łatwy sposób sprawdzić w dokumentach tzw. deklaracjach właściwości użytkowych wyrobów, które udostępnia każdy producent. Zasada doboru grubości kostek i płyt do konkretnych obciążeń nie wyklucza zastosowania elementów o większej grubości w miejscach, gdzie zalecane są elementy o mniejszych grubościach. Nie działa to jednak w drugą stronę, gdyż w ten sposób można zaryzykować trwałe uszkodzenie lub pękanie nawierzchni. Innymi słowy płyty dedykowane na podjazdy można ułożyć na tarasie, ale płyt tarasowych na podjeździe już niestety nie.

Etapy prac
1. Pierwszym etapem jest ustalenie poziomu, na jakim ma znajdować się nawierzchnia oraz wytyczenie punktów granicznych podjazdu, alejek czy tarasu przy pomocy żyłki przeciągniętej przez kołki, wyznaczającej górną krawędź obrzeży lub kostki. Powierzchnia, na której ma być ułożona kostka lub płyty betonowe musi być utwardzona. W tym celu należy usunąć warstwy ziemi na głębokość od 20 do 40 cm zależnie od zaplanowanej warstwy podbudowy. W przypadku niewielkich powierzchni można to wykonać ręcznie, na większych natomiast wskazane jest użycie maszyn do prac ziemnych. Ten proces nazywa się korytowaniem.

2. W następnym kroku wyrównuje się powierzchnię, przy czym należy już wykonać docelowe spadki i linie odwadniające, na tym etapie bowiem wytycza się poziomy przebiegu nawierzchni czyli zakręty i rozjazdy. Przy niewielkich powierzchniach wystarczą do tego łata i poziomnica, przy dużych niezbędne są maszyny drogowe.

3. Po tej czynności układa się tzw. podbudowę. Podbudowa to najczęściej kruszywo o frakcji 30–60 mm: tłuczeń, żwir, grys, żużel lub kliniec. Można też użyć pospółki, piasku zmieszanego z cementem lub chudego betonu – jednak ze względu na małą nośność, nie nadają się one do miejsc narażonych na duże obciążenie, którą ubija się do odpowiedniego stopnia zagęszczenia. Jej grubość zależy od rodzaju podłoża oraz przewidywanego obciążenia. W przypadku ciągów pieszych zazwyczaj jest to ok. 20 cm, a w przypadku eksploatacji nawierzchni przez ciężkie pojazdy – nawet 80 cm.

4. Następnie należy zamontować obrzeża czyli „obramowanie” nawierzchni. Pomiędzy nimi układa się kostkę lub płyty. Obrzeża pełnią funkcję stabilizacyjną i estetyczną.
5. Po ułożeniu podbudowy oraz obrzeży, wykonuje się jeszcze podsypkę z piasku, ewentualnie drobnego żwirku o frakcji do 4 mm i wyrównuje się jej warstwę, pamiętając o tym, by na tym etapie jej nie zagęszczać, która pomaga w dobrym osadzeniu kostki oraz zniwelowaniu niewielkich różnic w wysokości poszczególnych kostek.
6. Na koniec układa się już kostkę, zawsze od brzegów do środka, przy czym trzeba pamiętać o zachowaniu odstępów o szerokości 3–5 mm na fugi.

7. W procesie fugowania nawierzchnię zasypuje się piaskiem o granulacji w przedziale 0–2 mm i rozprowadza go szczotką. Następnie należy dokładnie oczyścić całą powierzchnię z piasku i przystąpić do zagęszczania (ubijania). Dla uzyskania lepszego efektu i uniknięcia konieczności uzupełniania piasku w przyszłości, można zastosować piasek polimerowy. Pozwala on na eliminację wielu problemów, takich jak wyrastanie w spoinach chwastów czy osiedlanie się w nich owadów.

MAŁY ROZMIAR CZY WIELKIE FORMATY?

Zagadnienia techniczne przy wyborze i budowie nawierzchni są niezwykle istotne, ale należy wziąć również pod uwagę kwestie estetyczne. I tu pojawia się temat formatów i kolorów. Na rynku dostępnych jest wiele płyt i kostek betonowych w różnych rozmiarach i kolorach, które można dobrać do każdej aranżacji. Trzymając się wskazań i parametrów technicznych opisanych powyżej, nie ma tu już specjalnych ograniczeń. Zarówno małe, jak i wielkie formaty można stosować na podjazdach, tarasach i alejach pod warunkiem doboru elementów odpowiedniej grubości. Wielkie formaty są niezwykle modne i coraz bardziej popularne w aranżacjach przestrzeni zewnętrznych. Wielkoformatowe płyty charakteryzują się nowoczesnym designem, prezentują się bardzo elegancko i tworzą spójną stylistycznie oraz otwartą wizualnie przestrzeń z budynkami o minimalistycznych bryłach.

DESIGNERSKIE INSPIRACJE. HEKSAGON, JODEŁKA, A MOŻE GEOMETRYCZNE FORMY?

Wśród stylistycznych trendów aranżacyjnych warto zwrócić uwagę na kilka modnych rozwiązań. Jednym z nich jest heksagon. Taras lub aleje z płyt w tym kształcie możemy zakończyć zwyczajową równą linią, ale można też zachować nierównomierność wynikającą z kształtu płyt i w oryginalny sposób połączyć je np. z trawnikiem lub drobnym grysem. Ścieżki można układać tradycyjnie lub metodą step-by-step, czyli w równych odstępach w odległości ok. 60 cm. Kolejnym trendem w aranżacji jest jodełka. I tym razem nie chodzi o konkretny format, ale o sposób układania płyt. Jest to ciekawa propozycja na elegancką nawierzchnię tarasu, ścieżek czy nawet podjazdu. Niesłabnącą popularnością cieszą się też geometryczne formy, które idealnie pasują do nowoczesnego stylu charakteryzującego się oszczędnym designem. Tu można postawić na betonowe kostki i płyty o kształtach prostokątów i kwadratów. Doskonale korespondują one z główną zasadą nowoczesnego stylu – zasadą symetrii i prostopadłych linii.
Kostki i płyty betonowe to jeden z najtrwalszych materiałów nawierzchniowych, a przy tym nie wymagający specjalnych zabiegów konserwacyjnych. Właściwie ułożona oraz odpowiednio dobrana nawierzchnia z elementów betonowych to gwarancja funkcjonalności i estetyki na lata.

NAJCZĘSTSZE BŁĘDY TO:

+ źle przygotowana podbudowa z brakiem spadków, co przekłada się na złe odwodnienie i zastoje wody,
+ zbyt ciasne lub za luźne ułożenie. Przy zbyt ciasnym ułożeniu może dochodzić do odpryskiwania krawędzi kostek, a zbyt luźne osadzenie może sprawić, że nawierzchnia przestanie wyglądać estetycznie,
+ brak obrzeży okalających nawierzchnię. Obrzeża zapobiegają rozsuwaniu się kostek na boki i minimalizują ryzyko powstawania ubytków, co jest niezwykle ważne z punktu widzenia trwałości nawierzchni,
+ zastosowanie kostek lub płyt o grubościach niedopasowanych do obciążenia, a także układanie elementów nawierzchniowych z jednej palety, co przekłada się na „plamy” kolorystyczne. Przy układaniu kostek i płyt obowiązuje zasada 3 różnych palet. Kostka brukowa i płyty betonowe to produkty naturalne i ze względu na swoje właściwości podlegają wahaniom odcieni. Mieszanie materiałów z różnych palet gwarantuje pewność właściwego koloru,
+ impregnacja nawierzchni zaraz po jej ułożeniu, co może doprowadzić do utrwalenia wykwitów. Wykwity są efektem naturalnego zachowania betonu. Mogą się one pojawić na kostce lub płytach w przeciągu roku do dwóch lat od ułożenia. Dopiero po tym okresie kostkę i płyty można impregnować.