Kalafonia, czyli miękka żywica ma zastosowanie jako środek zwiększający przyczepność do podłoża oraz jego szorstkość. Oprócz zastosowań w sporcie i przygotowaniu do gry instrumentów muzycznych jest też używana w budownictwie i w elektronice.
Kalafonia jest substancją o dość szerokim zastosowaniu. Używają jej sportowcy oraz tancerze, by zwiększyć przyczepność np. rąk do piłki lub uniknąć poślizgu na bieżni lub parkiecie. Muzycy nacierają nią włosie w smyczkach instrumentów, by poprawić ich przyczepność do strun. Dzięki naturalnemu pochodzeniu jest bezpieczna dla zdrowia. W medycynie stanowi składnik plastrów i opatrunków o wysokiej przyczepności i trwałości, a także leków i maści o właściwościach ochronnych i łagodzących podrażnienia. Jako naturalna żywica jest używana również podczas produkcji kosmetyków – dając kremom tzw. film, zwiększa ich lepkość. W budownictwie kalafonia jest stosowana jako domieszka emulsji pianotwórczych, jest też składnikiem żywic syntetycznych, lakierów olejnych, sykatyw, klejów oraz kitu. W handlu spożywczym służy np. do nabłyszczania owoców. Kalafonia przydaje się też w domu, warsztacie czy pracowni. Do czego służy kalafonia np. domowym majsterkowiczom?
Kalafonia – co to jest
Kalafonia powstaje po usunięciu, w procesie destylacji, terpentyny z żywicy drzew iglastych, głównie sosny. W formie naturalnej jest kruchym ciałem stałym, półprzezroczystym, o barwie żółtej lub brązowej, niekiedy ciemnoczerwonej. Nie rozpuszcza się w wodzie, ale w rozpuszczalnikach organicznych (alkoholach, benzynie, terpentynie). Ma silny, aromatyczny zapach żywicy, topi się w temperaturze 130–140 oC. Łatwo ją przechowywać, nie jest bowiem podatna na zmiany temperatury. Kalafonię w formie naturalnej, w postaci zbitej bryły przypominającej naturalny bursztyn stosuje się w muzyce i sporcie. Można ją kupić również z plastikową osłoną ułatwiającą stosowanie np. podczas nacierania włosia smyczków czy butów sportowych lub tanecznych. Sprzedawana jest też w postaci rozdrobnionej – małe nieregularne bryłki stosowane są głównie do sporządzania werniksów i spoiw o różnym przeznaczeniu. Można też kupić ją w formie sproszkowanej – to produkt również o szerokim zastosowaniu, używany w sporcie, muzyce i elektronice. Po dodaniu do kalafonii naturalnej innych substancji powstaje kalafonia płynna lub w formie pasty – to postaci tej substancji stosowane np. w elektronice.
Kalafonia – zastosowanie w elektronice
Kalafonia jest też bardzo dobrym topnikiem, dlatego jest też chętnie stosowana jako jedno z akcesoriów do lutowania. Do zastosowań w elektronice może mieć ona postać łatwotopliwego, półprzejrzystego ciała stałego, pasty albo płynnego roztworu. Sprzedawana jest w sklepach elektronicznych w metalowych pudełeczkach, które zawierają gładką i jednolitą substancję w kolorze żółtym lub pomarańczowym. Rzadko kiedy jest to czysta kalafonia, producenci dodają do niej substancje ułatwiające lutowanie – skład kalafonii lutowniczej znajdziemy na etykietach pudełek. Po wielokrotnym podgrzaniu lutownicą kalafonia utlenia się, w wyniku czego zmienia kolor na brązowy, nie tracąc przy tym swoich właściwości. Działanie kalafonii podczas lutowania polega na oblaniu miejsca powstania lutu, co zabezpiecza go przed dopływem tlenu. Kalafonia do lutowania spowalnia proces utleniania, przez co w lutowaną powierzchnię może wniknąć roztopione spoiwo lutownicze, zanim pojawi się na niej osad tlenków. W efekcie zastosowanie kalafonii do lutowania sprawia, że luty mają mniejszą tendencję do pękania, a ich krawędzie stają się gładkie i błyszczące.
Zadaniem dodatków zawartych w kalafonii lutowniczej jest oczyszczanie powierzchni z nagromadzonych osadów. Spoiwo lutownicze, czyli najczęściej stop cynowo-ołowiowy, łatwiej wnika w pory lutowanego metalu.
Do lutowania można też używać kalafonii w postaci płynu – taki topnik można zrobić samemu. Do buteleczki wlewamy alkohol (np. spirytus), a następnie wrzucamy pokruszoną kalafonię. Butelkę szczelnie zamykamy, zawartość mieszamy do momentu, kiedy kolor powstałego roztworu stanie się brązowy lub pomarańczowy. Można też kupić gotową pastę z kalafonią. Aby nanieść kalafonię w postaci płynu lub pasty na końcówkę przewodu, nie trzeba jej podgrzewać.
Kalafonia – lutowanie w praktyce
By zastosowanie kalafonii do lutowania przyniosło spodziewane rezultaty, niezbędne jest stosowanie określonych zasad podczas wykonywania lutów. Przede wszystkim powierzchnie przed lutowaniem należy oczyścić z tlenków, siarczków, rdzy, patyny czy innych zanieczyszczeń. Należy też bardzo dokładnie usunąć resztki starego spoiwa lutowniczego, ponieważ mogą być one silnie utlenione, przez co pogorszą właściwości spoiny. Kalofonii lutowniczej używamy do powlekania końcówki przewodu – w tym celu należy rozgrzać ją lutownicą, a następnie na chwilę zamoczyć w kalafonii. Kalafonia miejscowo ulegnie rozpuszczeniu, powlecze przewód cienką warstwą, która szybko zastygnie. Podczas takiej czynności w powietrzu rozniesie się miły zapach żywicy. Należy jednak uważać, aby nie przegrzać kalafonii znajdującej się już na przewodzie, ponieważ zbyt wysoka temperatura prowadzi do rozkładania się substancji, która zaczyna dymić – produktem rozkładu kalafonii jest nagar, czyli czarna substancja zawierająca głównie węgiel. Powstały nagar utrudnia lutowanie, trzeba koniecznie go usunąć. Kalafonii można też użyć do pokrycia miedzianej powierzchni ścieżek po wytrawieniu. Taka płytka wolniej pokrywa się patyną oraz łatwiej się ją lutuje. Trzeba przy tym uważać, by warstwa kalafonii nie była zbyt gruba, bo może wtedy kleić się do palców.
