O tym, czy ściany zewnętrzne będą skutecznie chroniły budynek przed ucieczką ciepła, decydują nie tylko parametry termoizolacyjne zastosowanych materiałów budowlanych. Istotny wpływ na ochronę cieplną ścian ma również eliminacja tzw. mostków cieplnych. Budowa przegród zewnętrznych bez mostków termicznych to jedno z ważniejszych założeń budownictwa energooszczędnego.
Mostki termiczne, czyli miejsca niekontrolowanej ucieczki ciepła z wnętrza domu, powstają w wielu miejscach budynku, ale jednym z najbardziej narażonych na nie elementów są ściany zewnętrzne. Są one skutkiem użycia niejednorodnych materiałów lub powstają w wyniku popełnienia błędów budowlanych. Choć mostków termicznych nie da się wyeliminować całkowicie, trzeba dążyć do ich zminimalizowania. Aby nie dopuścić do powstawania niepotrzebnych strat ciepła, warto zadbać o perfekcyjne wykonanie oraz staranną termoizolację newralgicznych miejsc. W uniknięciu mostków termicznych pomagają rozwiązania systemowe oraz specjalne materiały montażowe.
Mechanizm działania mostków cieplnych
Mimo że mostki cieplne mają niewielką powierzchnię, procentowo ucieka przez nie więcej ciepła niż przez całą powierzchnie przegrody. Szacuje się, że mogą one zwiększyć zapotrzebowanie domu na energię nawet o 50 kWh/m2 rocznie. Jak to się dzieje? Mostki cieplne to miejsca, które charakteryzują się wyższą przewodnością cieplną niż pozostałe miejsca konstrukcji. Przy niskiej temperaturze zewnętrznej prowadzą one do punktowego wychłodzenia przegród zewnętrznych. W konsekwencji, w tych miejscach może dojść do wykraplania pary wodnej i zawilgocenia materiałów murowych lub izolacyjnych, a nawet rozwoju grzybów i pleśni, czasami także do uszkodzeń mechanicznych. W efekcie zawsze powodują duże straty energii cieplnej.
Rodzaje mostków termicznych
Mostki termiczne powstają w miejscach łączenia różnych elementów budynku (tzw. węzłach konstrukcyjnych) oraz tam, gdzie łączą się elementy wykonane z różnych materiałów. Mostki cieplne o charakterze geometrycznym powstają, gdy powierzchnia przegrody zewnętrznej jest różna od powierzchni przegrody wewnętrznej – taka sytuacja ma miejsce np. w narożach budynku. Mostki cieplne o charakterze konstrukcyjnym powstają w miejscach styku elementów niejednorodnych materiałowo, np. ściany wymurowanej z tzw. ciepłej ceramiki z nadprożem wymurowanym ze znacznie chłodniejszego żelbetu. Mostki konstrukcyjne powstają również w wyniku pocienienia termoizolacji lub przerwania jej ciągłości.
Na obrzeżach otworów okiennych i drzwiowych oraz w miejscu styku żelbetowej płyty balkonowej ze ścianą powstają mostki cieplne liniowe. Mostki cieplne punktowe powstają w miejscach przebicia izolacji termicznej budynku przez łączniki z materiałów o dużej przewodności cieplnej, znacznie większej niż materiał ociepleniowy.
Aby uniknąć mostków cieplnych, w nadproże, które składa się z kilku belek, można wstawić warstwę izolacji termicznej
Dlaczego mostki cieplne są szkodliwe?
Skutkiem występowania mostków termicznych jest przede wszystkim ucieczka ciepła z wnętrza budynku, co w efekcie prowadzi do obniżenia temperatury we wnętrzu. Znaczne straty energii trzeba uzupełniać ogrzewaniem, co prowadzi do wzrostu kosztów eksploatacji domu. Przyjmuje się, że mostki cieplne mogą przyczyniać się do wzrostu zapotrzebowania budynku na ciepło nawet o 20%. Straty energii cieplnej to jednak nie jedyny skutek powstawania mostków termicznych. Drugim efektem jest pogarszanie się komfortu cieplnego. W miesiącach zimnych przegrody, w których są mostki termiczne będą się znacznie szybciej wychładzać, co powoduje wzrost różnicy temperatury między panującą w pomieszczeniach a temperaturą, jaką będą miały powierzchnie przegród od strony wnętrza. Zimne powierzchnie przegród (np. ścian) zmniejszają też możliwości aranżacyjne wnętrz – w okolicy chłodnych miejsc unikamy stawiania łóżek, biurek czy stołów. To jednak również zagrożenie dla naszego zdrowia. Na skutek różnicy temperatur na chłodnych powierzchniach wewnętrznych często dochodzi do skraplania pary wodnej, co w efekcie prowadzi do powstawania szkodliwych dla zdrowia pleśni i grzybów – grzyby powodują m.in. alergie i choroby układu oddechowego. Trzeba też pamiętać o efektach ekonomicznych, jakie niosą za sobą mostki termiczne. Zagrzybienia i pleśń pojawiające się w przegrodach zewnętrznych prowadzą do znacznej degradacji elementów budynku, a efekcie do obniżenia jego trwałości oraz wartości rynkowej.
Jak zapobiegać powstawaniu mostków cieplnych w ścianach zewnętrznych
Występowanie mostków termicznych w ścianach zewnętrznych zależy od ich rodzaju. Najbardziej newralgiczne, narażone na powstawanie mostków cieplnych, miejsca w ścianach jednowarstwowych związane są z użyciem niejednorodnych materiałów konstrukcyjnych – taka sytuacja ma miejsce w przypadku nadproży, wieńców oraz otworów okiennych. Ucieczce ciepła przez nadproża zapobiec mogą specjalne prefabrykowane belki nadprożowe o izolacyjności termicznej zbliżonej do izolacyjności materiału ściennego.Również wieniec w ścianie jednowarstwowej powinien mieć współczynnik przenikania ciepła U jak najbardziej zbliżony do ściany. Aby go uzyskać, wieniec izoluje się od zewnątrz co najmniej 6-centymetrową warstwą styropianu lub wełny mineralnej. Producenci oferują również specjalne płytki do obudowy wieńca wykonane z tego samego materiału co elementy murowe, np. ceramiki czy betonu komórkowego.
Mostki termiczne w ścianach dwuwarstwowych pojawiają się w miejscu połączenia ściany zewnętrznej z fundamentową, gdy izolacja termiczna ściany domu jest poprowadzona jedynie do cokołu, a ściany fundamentowe nie są ocieplone. Aby zapobiec ucieczce ciepła, należy wykonać izolację termiczną z np. polistyrenu XPS, sięgającą co najmniej 1 m w głąb gruntu. Na powstawanie mostków cieplnych w ścianie dwuwarstwowej narażone jest także nadproże żelbetowe. Aby było ono odpowiednio ocieplone, przedłuża się warstwę termoizolacji ściany o 2-3 cm tak, aby nachodziła ona na część ościeżnicy.
W ścianie trójwarstwowej należy wykonać dwa nadproża (w warstwie nośnej i elewacyjnej) i zachować ciągłość termoizolacji. Aby odciąć drogę ciepłu uciekającemu przez wieniec, opiera się go na wewnętrznej warstwie nośnej i osłania termoizolacją oraz warstwą elewacyjną.
Mostki cieplne w obszarze wieńca
W celu uniknięcia powstania mostków termicznych na połączeniu stropu i ścian wewnętrznych, należy zadbać o odpowiednią izolację termiczną wieńca stropowego, czyli belki żelbetowej, która jest o wiele zimniejsza niż materiał, z którego wykonuje się ściany zewnętrzne. Dlatego też wymaga on docieplenia. W ścianach jednowarstwowych zewnętrzną płaszczyznę wieńca należy ocieplić kilkucentymetrową warstwą styropianu lub wełny mineralnej i wykonać osłonę z tego samego materiału, z którego zbudowane są przegrody zewnętrzne. Pozwoli to uniknąć problemów z tynkowaniem ścian. Można w tym celu zastosować systemowe elementy docieplenia wieńca. W przypadku ścian dwu- i trójwarstwowych wieńce wykonuje się na pełną szerokość muru nośnego, a potem całość ociepla.
Ocieplając dom trzeba unikać przerw, pocienień i przebić warstwy izolacji
Odpowiednie ocieplenie elewacji
Miejsca ucieczki ciepła mogą powstać również na samej elewacji budynku. Aby uniknąć mostków termicznych w warstwie izolacji ścian, warstwa ocieplenia musi tworzyć nieprzerwaną otulinę ogrzewanej części budynku. Termoizolacja powinna mieć formę ciągłą, czyli wszystkie jej elementy, w tym te montowane na styku ścian i dachu, powinny łączyć się ze sobą. Należy unikać przerw, pocienień i przebić warstwy ocieplenia. Do montażu materiału termoizolacyjnego należy używać łączników o jak najmniejszym współczynniku przewodzenia ciepła. Producenci oferują termodyble lub specjalnie zaizolowane kotwy.
Zdjęcia: Solbet, Rockwool, fotolia.com
