Choroby truskawek mogą się rozwijać na każdym etapie uprawy i zagrażają zarówno samym roślinom, jak i owocom. Szkody mogą mieć różną skalę – od zmniejszenia plonów, aż po zniszczenie całej plantacji.
Patogeny wywołujące choroby truskawek, dotykają zarówno uprawy pod osłonami, jak i w gruncie. Przyczyną chorób truskawek często są szkodniki i patogeny atakujące korzenie, liście kwiaty lub owoce rośliny. Jak rozpoznać choroby truskawek? Usychanie to oczywiste sygnał, że truskawki chorują. Są też rodzaje chorób i szkodników w truskawce, które łatwo zauważyć, jak na przykład choroby grzybowe truskawek czymszyce na truskawkach – zwalczanie ich jest wówczas nietrudne. Inne można łatwo przeoczyć, poznamy je dopiero po objawach na przykład po brązowych liściach truskawek czy usychaniu truskawek. Choroby truskawek rozpoznawane są też po zmianach na owocach, kwiatach i korzeniach bądź na podstawie ograniczonego wzrostu rośliny czy zawiązywania pąków kwiatowych, bądź owoców. Aby zdiagnozować chorobę, należy dokładnie przyjrzeć się wszystkim naziemnym częściom rośliny, a w razie potrzeby – również bryle korzeniowej. Czujność jest więc w uprawie truskawek bardzo wskazana, im szybciej zauważymy objawy chorób, tym łatwiej będzie nam je zwalczyć. Podobnie jak we wszystkich chorobach, lepiej jednak im zapobiegać niż je leczyć.
Choroby truskawek – zapobieganie
Pierwszy krok w ochronie przed chorobami to odpowiednie przygotowanie uprawy. Prowadzenie jej zgodnie z zasadami znacznie zmniejszą ryzyko rozwoju większości chorób truskawek, a jeśli one już wystąpią, ograniczy ich skalę i szkodliwość. Ważne jest zarówno odpowiednie stanowisko uprawy, jak i właściwy materiał nasadzeniowy. Glebę przed sadzeniem truskawek należy właściwie przygotować, to jest m.in. poprawić strukturę ziemi i zadbać o jej przepuszczalność (nadmierna wilgotność zwiększa ryzyko występowania i chorób odglebowych). Trzeba też stosować zasadę zmianowania oraz regularnie nawozić podłoże, które musi być wolne od chorób i szkodników. Sadzonki pozyskujemy tylko z dobrej, kwalifikowanej szkółki. Wybieramy odmiany możliwie jak najmniej podatne na choroby. Ważne jest też odpowiednie posadzenie truskawek – rozprzestrzenianie patogenów jest wzmożone przy nadmiernym zagęszczeniu sadzenia. Jeśli truskawki będą sadzone pod osłonami niezbędne jest regularne wietrzenie. Ryzyko chorób odglebowych zmniejsza ściółkowanie, które m.in. zapobiega moczeniu nadziemnych części roślin. Trzeba też pamiętać, że brak regularnego odchwaszczania sprzyja chorobom truskawek – chwasty są żywicielami pośrednimi niektórych patogenów. Gdy mimo zapobiegania choroby wystąpią, konieczne jest usuwanie z pola i niszczenie porażonych roślin i owoców, a nawet jeśli rośliny są zdrowe ok. 2 tygodnie po zbiorach zalecane koszenie starych liści. Przed chorobami truskawek chroni także ich systematyczne nawożenie, które wzmacnia na odporność roślin na choroby i szkodniki. Najlepiej jeśli stosowanie nawozów jest podparte analizą gleby, co pozwala uniknąć wielu błędów. Glebom, w których prowadzone są uprawy truskawek niezbędny jest krzem, który ogranicza szarą pleśń i działania szkodników, siarka niezbędna do przemiany azotu w białko i skuteczna w ochronie przed mączniakiem i chorobami liści, a także wciorniastkiem i przędziorkiem. Miedź pozwala jesienią szybciej wejść roślinom w stan uśpienia i ograniczyć choroby, a wiosną korzystnie wpływa na ochronę przed bakteryjną kanciastą plamistością liści jednak zbyt duża dawka zmniejsza liczbę formujących się kwiatów. Nie można na przykład doprowadzić do przenawożenia azotem, gdyż jego nadmiar powoduje, że ściany komórkowe roślin są cieńsze, co obniża ich odporność na choroby, szkodniki, a także uszkodzenia mechaniczne.
Najczęściej występujące choroby truskawek
Najczęściej występujące choroby w uprawach truskawki są wywoływane przez patogeny grzybowe. Szara pleśń to choroba grzybowa powodowana przez grzyb Botrytis cinerea, która jest widoczna na kwiatach i owocach. Początkowe objawy to nekrozy, czyli gnilne, brunatne plamy (np. na rozłogach i liściach. Brązowe plamy na liściach truskawek mogą więc być objawem szarej pleśni, szczególnie jeśli pokrywa je szarawy, pylisty nalot, który pojawia się w warunkach dużej wilgotności powietrza. Porażone pąki kwiatowe, słupki, pręciki i kwiaty zamierają, a rozwijające się zawiązki owoców są zdeformowane i brunatne, z czasem gniją lub zasychają. Na dojrzałych owocach choroba objawia się zgnilizną przyszypułkowej, po czym całe owoce gniją i pokrywają się na puszystą grzybnią. O ile szarą pleśń łatwo rozpoznać po brązowieniu liści truskawek, o tyle choroby powodujące gnicie korzeni, jak na przykład czerwoną zgniliznę korzeni znacznie trudniej.Wraz z rozwojem choroby korzenie włośnikowe i boczne zamierają, natomiast korzenie pierwotne przybierają wygląd „szczurzych ogonków”. Młode liście truskawek przebarwiają się na niebieskozielono, a starsze na żółto, pomarańczowo lub czerwono, a owoce są słabe i nierozwinięte lub rośliny w ogóle nie owocują. Z kolei brązowe przebarwienie korzenia może świadczyć o porażeniu rośliny przez patogen Phytophtora cactorum, wywołujący zgniliznę korony truskawki i skórzastą zgniliznę owoców. Rozwojowi choroby towarzyszy słabe zakorzenianie się rośliny, a także jej więdnięcie i osłabiony wzrost. Najbardziej charakterystyczne objawy porażenia są jednak widoczne na pędach i owocach. Na pędach pojawiają się wodniste nekrozy, a owoce pokrywają się suchymi plamami gnilnymi, mogą też pojawić się na nich szarożółte lub fioletowe plamy. Miąższ truskawek zmienia się na skórzasty, jasnobrązowy, z ciemniejszymi wiązkami naczyniowymi, ma nieprzyjemny zapach i gorzki smak. Niebezpieczna jest też antraknoza wywoływana przez kilka gatunków grzybów z rodzaju Colletotrichum. Powodują podobne objawy, ale najgroźniejsze „postacie” choroby to zgnilizna koron oraz zgnilizna owoców. Na ogonkach liściowych i rozłogach występują ciemne, gnilne, wydłużone plamy. Na powierzchni blaszek liściowych plamy są okrągłe, ciemne, brunatne, z jeszcze ciemniejszą obwódką. Najgroźniejsze jednak w tej chorobie są nekrozy, które prowadzą do zamierania roślin. Ich objawem na owocach są ciemne, suche, zapadnięte plamy, ostateczną postacią jest powstawanie „mumii”. Choroba rozwija się bardzo szybko, w sprzyjających warunkach może zainfekować nawet 90% owoców w ciągu tygodnia. Powszechną chorobą jest mączniak prawdziwy truskawki, który jest wywoływany przez organizm polifagiczny, grzybowy Sphaerotheca macularis. Najczęściej i najsilniej choroba poraża liście oraz zawiązki owoców – na dolnej stronie blaszek liściowych występuje wyraźny, biały lub brudnobiały, mączysty nalot, często liście zwijają się łódkowato. Na owocach narośla są delikatne, szarobiałe. Łatwo je odróżnić od „grubego” nalotu szarej pleśni. Poza tym nalot można „zetrzeć” – w danym miejscu nie ukazuje się zgnilizna tkanek. Mączniak prawdziwy truskawki nie należy do najgroźniejszych chorób, jednak niezwalczany może doprowadzić do odczuwalnych strat. Silnie porażone kwiaty obumierają, zawiązki owoców drobnieją i ulegają deformacji, a owoce zainfekowane w trakcie dojrzewania tracą wartość handlową. Wśród innych chorób wywoływanych przez grzyby czerwona plamistość liści (jej objawem mogą być czerwone liście truskawek). Nie jest to choroba truskawek bardzo groźna, ale jej duże nasilenie zahamowanie wzrostu, co negatywnie wpływa na wysokość i jakość plonu. Częstą chorobą jest też werticilioza, której charakterystycznym objawem jest więdnięcie sadzonek w czasie tworzenia nowych pędów. Plantacje truskawki mogą być również atakowane przez choroby wirusowe, np. żółtobrzeźność liści truskawki czy cętkowana plamistość liści truskawki lub bakteryjne, takie jak bakteryjna kanciasta plamistość liści.
Zwalczanie chorób truskawek
Jeśli zapobieganie chorobom truskawek nie wystarczy, kluczowe jest szybkie i właściwe zdiagnozowanie choroby oraz zastosowanie właściwych środków i metod zwalczania. Nawet jeśli choroby nie są bardzo groźne trzeba je zwalczać, gdyż roślina osłabiona przez pierwotną chorobę, bardzo często jest atakowana przez choroby i szkodniki wtórne. W uprawie gruntowej zwalczenie lub ograniczenie rozwoju chorób jest też bardzo istotne, aby nie doprowadzić wykluczenia danego stanowiska z produkcji truskawek i innych roślin podatnych na te same patogeny na wiele lat. Profilaktycznie możemy podlewać truskawki środkami ekologicznymi, również produkcji domowej na przykład wywarem otrzymanym z łusek cebuli lub ze skrzypu polnego. Stosujemy też chemiczne środki ochrony roślin. Walkę z zagrożeniem chorobami pleśniowymi rozpocznijmy od usunięcia wszystkich obumarłych części rośliny, tak by grzyb nie rozprzestrzenił się na zdrowe sadzonki. Najbardziej skuteczne w walce z tym rodzajem chorób są opryski chemiczne zwalczające choroby grzybicze (fungicydy). Te wykonujmy od końca maja do września, pamiętając o zachowaniu odpowiedniego okresu karencji, tak by środki chemiczne nie wpłynęły negatywnie na zbiory. Podlewajmy także flance fungicydami lub moczmy w nich rośliny przed zasadzeniem. Choroby wywołane przez wirusy zwalczymy, paląc zainfekowane części rośliny, tak by nie rozprzestrzeniać dalej wirusów. Te często przenoszone są przez mszyce, które wyeliminujemy przy pomocy odpowiednich pestycydów.
