Do ocieplania budynków, zarówno nowych, jak i remontowanych najczęściej stosowany jest system ETICS (ang. External Thermal Insulation Composite System) czyli złożonysystem ociepleń ścian zewnętrznych, znany również jako metoda lekka-mokra. Obejmujeon ułożenie izolacji cieplnej, zwykle styropianu na odpowiednio przygotowanym podłożu oraz wykonanie warstwy wykończeniowej w postaci tynku elewacyjnego.
Systemy zewnętrznego izolowania fasad budynków są sprawdzonym rozwiązaniem stosowanym w budownictwie od ponad 50 lat. Ich zgodność z Aprobatą Techniczną (obecna nazwa EOT lub KOT) gwarantuje uzyskanie odpowiedniej ochrony cieplnej budynku tylko wówczas, jeśli pochodzą od jednego producenta, a ich aplikacja jest wykonana zgodnie ze sztuką budowlaną. Ma to ogromny wpływ na zachowanie trwałości i estetyki wykonanej elewacji. Ocieplenie materiałami pochodzącymi z kompletnego systemu jest trwałe i zapewnia odpowiednią ochronę budynku przed niekorzystnym oddziaływaniem warunków atmosferycznych. Izolacja termiczna ze styropianu zachowuje niezmiennie swoje właściwości użytkowe przez cały okres eksploatacji budynku. Warunkiem uzyskania dużej odporności całego ocieplenia jest jednak bezbłędne wykonawstwo i wzajemna zgodność poszczególnych elementów składowych zarówno pod względem mechanicznym, jak i chemicznym. Potwierdzeniem kompatybilności poszczególnych składników, takich jak styropian, tynki, farby, kleje i inne materiały tworzące system ociepleń są rekomendacje techniczne wydawane przez Instytut Techniki Budowlanej.
KOMPLETNY SYSTEM
W przypadku ocieplania ścian zewnętrznych, stosowanie kompletnego systemu ociepleń, w skład którego wchodzą: płyty styropianowe, kleje, siatki zbrojące, grunty i tynki, jest bardzo istotne dla inwestora z tytułu ewentualnych roszczeń reklamacyjnych. Kompletny system ociepleń posiada Aprobatę Techniczną, jest przebadany pod względem zgodności składników i zachowania się całego układu w funkcji czasu i bezpieczeństwa pożarowego (klasyfikacja ogniowa NRO – nierozprzestrzenianie ognia). Nie wszystkie podmioty biorące udział w procesie ocieplania (inwestorzy, wykonawcy, projektanci) wiedzą, że zastosowanie produktów nieobjętych Aprobatą Techniczną, np. tynk, klej, itp., powoduje utratę roszczeń z tytułu reklamacji. Wykonanie systemu ociepleń ścian zewnętrznych przy użyciu produktów pochodzących od różnych producentów kwalifikuje taki układ jako „składak”. Dlatego bardzo ważnym argumentem przed rozpoczęciem prac projektowych, zakupowych czy wykonawczych jest odpowiedni wybór kompletnego systemu ociepleń, objętego Aprobatą Techniczną.
Komponenty systemu ET ICS to:
+ płyty termoizolacyjne:
+ klej/zaprawa do mocowania
+ klej/zaprawa do wykonywania
zbrojonej,
+ siatka do wykonywania
zbrojonej,
+
grunty do podłoży,
+ grunt szczepny,
+ łączniki mechaniczne –
(jeżeli są przewidziane w projekcie),
+
tynk zewnętrzny,
+ farba elewacyjna – wersja
+
materiały wykończeniowe, listwy,
narożniki, materiały uszczelniające,
taśmy, itp.
Prace wykonawcze można podzielić na cztery etapy: przygotowanie podłoża, montaż warstwy izolacyjnej czyli klejenie płyt styropianowych, wykonywanie warstwy zbrojonej oraz nakładanie tynku fasadowego.
PRZYGOTOWANIE PODŁOŻA
Powierzchnię ściany, która stanowić będzie
podłoże pod warstwy izolacyjne
należy najpierw oczyścić z resztek zapraw,
luźnych kawałków tynku, kurzu,
plam oleju, itp. Na powierzchni podłoża
nie powinno być również żadnych nalotów
lub wykwitów solnych. Przy słabo
związanych podłożach (istniejące warstwy
tynku lub farby), należy uprzednio
sprawdzić ich przyczepność do elementów
konstrukcyjnych, z których zbudowana
jest ściana zewnętrzna i ewentualnie
dokonać usunięcia lub wzmocnienia
warstwy powierzchniowej stosując grunt
uniwersalny lub sczepny. Jeżeli ocieplany
budynek nie ma wykonanej izolacji ścian
fundamentowych (brak ciągłości izolacji)
wówczas, przed rozpoczęciem prac
ociepleniowych fasad i przed montażem
listwy startowej należy wykonać dylatację,
czyli kilkucentymetrowy odstęp pomiędzy
gruntem a pierwszym rzędem
styropianu. Grunt pod wpływem temperatury
np. mrozu „pracuje“ i czasem
podnosi się, ale zastosowanie dylatacji
zapobiegnie niszczeniu ocieplenia.
W pierwszej kolejności do muru należy
przymocować listwę startową, a następnie
przykryć ją siatką zbrojącą z włókna
szklanego. Siatka powinna wystawać
ok. 10 cm ponad listwę, od dołu zaś należy
ją wypuścić na ok. 20 cm. Pierwszy
rząd płyt izolacyjnych należy oprzeć na
listwie startowej. W miejsce listwy można
również zastosować specjalne profile
cokołowe, zapewniające odpowiednie zabezpieczenie
przyziemnej części elewacji.
MONTAŻ IZOLACJI
Zaprawę klejącą należy nanosić metodą
pasmowo-punktową czyli położyć
pas o grubości ok. 15–20 mm na brzegach płyty styropianowej, a w części
środkowej w postaci niewielkich
placków (zwykle 4–6 na jedną płytę).
Po nałożeniu kleju, płytę natychmiast
dociskamy do ściany z zachowaniem wyznaczonego
pionu i poziomu. Wystające
poza obrys płyty resztki masy klejącej
natychmiast usuwamy. Podczas przyklejania
płyt styropianowych starannie je
dociskamy, zarówno do ściany, jak i do
sąsiednich płyt, aby uniknąć powstawania
szczelin w miejscach ich łączenia.
Kolejne rzędy płyt należy układać w sposób
„mijankowy”, tzn. płyta wyższego
rzędu powinna zaczynać się w połowie
długości płyty niższego rzędu. Przy narożnikach
ścian płytę należy wysunąć na
jej grubość, aby w ten sposób umożliwić
wiązanie rzędów na obydwu ścianach.
Układanie trzeciego rzędu płyt rozpoczyna
się ponownie od całej płyty, aby
w ten sposób zapewnić mijanie spoin
i dobre wiązanie między poszczególnymi
rzędami. Jeśli na powierzchni styku
płyt styropianowych wystąpią nierówności,
należy je zniwelować specjalną
tarką do szlifowania styropianu lub
gruboziarnistym papierem ściernym.
Zależnie od rodzaju systemu i stosowanych
w nim materiałów wiążących
konieczne może być, równoległe z klejeniem,
mechaniczne mocowanie płyt
styropianowych przy użyciu kołków kotwiących.
Mocowanie tego typu będzie
niezbędne wszędzie tam, gdzie występuje
słabe podłoże (warstwy starego tynku
lub farby elewacyjnej).
Narożniki budynku (wszystkie naroża,
jak również otwory okienne, drzwiowe,
itp.) należy zabezpieczyć poprzez przyklejenie
metalowych profili ochronnych
z siatką w celu ich ochrony przed uszkodzeniem.
Po dwóch, czterech dniach od
zakończenia mocowania płyt styropianowych,
kiedy klej mocujący płyty odpowiednio
mocno zwiąże (w zależności
od warunków atmosferycznych), można
przystąpić do kolejnego etapu prac.
WYKONYWANIE WARSTWY ZBROJONEJ
Przed przystąpieniem do zatapiania siatki, powierzchnię, jaką tworzą przyklejone płyty styropianowe należy przeszlifować, aby zniwelować nierówności powstałe podczas klejenia, a także aby zwiększyć przyczepność kleju do płyt styropianowych. Ewentualne szczeliny powstałe na połączeniu płyt styropianowych wypełnia się pianą montażową. Na przyklejone płyty styropianowe, po wyschnięciu warstwy mocującej, nanosi się warstwę kleju do zatapiania siatki o grubości ok. 2–3 mm i na szerokość pasa siatki zbrojącej. Bezpośrednio w świeży klej wciska się pionowo, od góry do dołu, pasy siatki zbrojącej. Siatka musi być w całości zatopiona w masie klejącej, bez fałd, na całej swojej długości. Kolejne pasy siatki z włókna szklanego są układane podobnie jak pierwszy, od góry do dołu, nachodząc na pas sąsiedni na ok. 10 cm. Siatka powinna zachodzić również na wszystkie narożniki, profile ochronne, itp. Warstwa zbrojąca powinna schnąć przez co najmniej 48 godzin. Na wyschnięte podłoże nanoszona jest następnie warstwa gruntująca pod tynk zewnętrzny.
NAKŁADANIE TYNKU FASADOWEGO
Tynk nanoszony jest na przygotowane wcześniej podłoże, w sposób ciągły, bez przerywania pracy. Nakładanie tynku nie może być prowadzone w czasie deszczu lub przy intensywnym promieniowaniu słonecznym. Zależnie od wymaganego efektu plastycznego, nadaje się tynkowi powierzchniową fakturę drapaną, zacieraną, zmywaną lub natryskową. Dobierając kolor elewacji należy zwrócić uwagę na fakt, że kolor tynku wpływa w istotny sposób na występujące w nim naprężenia termiczne. Im jaśniejszy jest kolor, tym więcej promieniowania słonecznego odbija się od elewacji i tym mniejsze są naprężenia termiczne. Ciemne powierzchnie natomiast intensywniej to promieniowanie absorbują (nagrzewają się do znacznie większych temperatur), co może prowadzić do powstawania dużych naprężeń wewnątrz struktury tynku.
O wyglądzie elewacji budynku decyduje
zewnętrzna warstwa, którą zazwyczaj
stanowi tynk cienkowarstwowy o określonej
strukturze i barwie. Na wybór tynku
zewnętrznego ma wpływ rodzaj podłoża
oraz oczekiwane przez inwestora
właściwości fizykochemiczne materiału.
Tynki są odporne na warunki atmosferyczne
oraz korozję biologiczną. Tynki
akrylowe i silikonowe mają zwiększoną
odporność na promieniowanie UV, dzięki
czemu nie blakną, a tynk silikonowy,
dzięki lepszym właściwościom mechanicznym
i elastyczności w stosunku do
tynku mineralnego, może być stosowany
także na podłożach niemineralnych. Nie
zwalnia to jednak użytkownika z okresowych
przeglądów i usuwania ewentualnych
zabrudzeń lub porażeń biologicznych.
Ze względu na właściwości i rodzaj spoiwa
wyróżniamy tynki mineralne, akrylowe,
silikonowe, polikrzemianowe, mozaikowe.
TYNKI MINERALNE
W tynkach mineralnych głównym spoiwem jest cement lub cement i wapno. Sprzedawane są z reguły jako sucha zaprawa w workach papierowych. Przed ich nałożeniem należy je wymieszać z odpowiednią ilością wody. Zaleca się, żeby tynki mineralne po aplikacji były pokryte farbą zewnętrzną. Najczęściej stosuje się do tego farby silikonowe lub silikatowe. Do głównych zalet tych tynków należą: odporność na warunki zewnętrzne oraz paroprzepuszczalność. Są konkurencyjne cenowo, jednak ich aplikacja jest bardziej pracochłonna, niż w przypadku innych tynków, a malowanie po nałożeniu niweluje finansową zaletę.
TYNKI AKRYLOWE
Dostarczane są w wiaderkach, w formie gotowej do użycia, w postaci masy, którą bezpośrednio nakłada się na ścianę. Tynk akrylowy może być od razu zabarwiony na wybrany przez klienta kolor. Do zalet tych tynków należy wysoka odporność na uszkodzenia mechaniczne i trwałość kolorów. Tynk akrylowy na powierzchni ściany tworzy wodoszczelną, elastyczną powłokę, dlatego powinien być aplikowany dopiero po dokładnym wyschnięciu murów. Spośród tynków organicznych jest to z reguły najtańszy produkt.
TYNKI SILIKONOWE
Uważane są za najlepsze spośród tynków cienkowarstwowych. Dzięki specjalnym dodatkom zapewniają efekt samoczyszczenia fasad, utrzymując przez długi czas czystą elewację. Mogą być stosowane praktycznie na każdym podłożu i w każdym systemie ociepleń. Sprzedawane w postaci gotowej do aplikacji masy, mogą być barwione na dowolny kolor. Duża trwałość i wysoka odporność mechaniczna i biologiczna, a także długotrwały efekt czystych ścian przy zachowaniu barw na wiele lat, to cechy, które zdecydowanie przemawiają na korzyść tynków silikonowych.
TYNKI POLIKRZEMIANOWE, SILIKATOWE
Do ich produkcji wykorzystuje się szkło
potasowe. Dzięki temu tynki polikrzemianowe,
silikatowe są łatwo zmywalne
i odporne na brud, kurz, czy algi i glony.
Do ich zalet należy również duża trwałość
i odporność na warunki atmosferyczne.
Szczególnie polecane są do stosowania
w budynkach zlokalizowanych w pobliżu zbiorników wodnych lub na
terenie podmokłym. Aplikacja tynku
silikatowego wymaga dużego doświadczenia
i rygorystycznego przestrzegania
zaleceń producenta. Złe nałożenie tynku
może skutkować uszkodzeniem fasady,
a co za tym idzie może narazić inwestora
na poważne koszty.
Na rynku dostępne są również wersje
tynków łączące w sobie cechy różnych
rozwiązań:
+ tynki silikonowo-akrylowe (siloksanowe)
są bardziej paroprzepuszczalne
od tynków akrylowych, ale nie posiadają
wszystkich zalet tynków silikonowych,
+
tynki silikonowo-silikatowe stanowią
połączenie żywicy silikonowej ze
szkłem potasowym, zapewniając łatwiejszą
aplikację przy jednoczesnej
trwałości i odporności elewacji.
TYNKI MOZAIKOWE
Produkowane są na bazie barwionych kruszyw mineralnych zatopionych w przeźroczystej żywicy akrylowej. Tynki mozaikowe są bardzo trwałe i odporne na uszkodzenia mechaniczne. Zachowują kolory przez wiele lat. Zazwyczaj są stosowane do uwypuklenia detali architektonicznych, takich jak cokoły, gzymsy, podmurówki. Zalecane są szczególnie tam, gdzie ściany narażone są na zabrudzenia i uszkodzenia mechaniczne. Na rynku dostępne są też elementy dekoracyjne imitujące drewniane lub kamienne okładziny. Posiadają one bardzo mały ciężar, dodatkowe właściwości izolacyjne, są łatwe w montażu i eksploatacji. Zyskują coraz większą popularność jako optymalne połączenie efektu wizualnego, jakości i ceny.
NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY PRZY OCIEPLANIU ŚCIAN ZEWNĘTRZNYCH
+ niedostateczne sprawdzenie powierzchni
pod ocieplenie – brak oceny geometrii
ścian, ich równości oraz odchylenia
od pionu, co wiąże się ze zwiększonym
zużyciem zaprawy klejącej, a nawet ze
zróżnicowaniem grubości płyt termoizolacyjnych,
+ stosowanie produktów pochodzących
od różnych producentów – kompletny
system ociepleń otrzymuje Aprobatę
Techniczną tylko jako spójny zestaw materiałów
po przeprowadzeniu odpowiednich
badań. Współdziałanie produktów
pochodzących z różnych systemów nie
jest zbadane! Zastosowanie materiałów
niewchodzących w skład systemu jest
najczęściej powodem oddalenia ewentualnych
reklamacji,
+ brak przygotowania podłoża przed
przyklejeniem płyt – przyklejanie płyt
styropianowych na nieoczyszczone, zabrudzone
i niezagruntowane podłoże
może skutkować nietrwałością warstwy
izolacyjnej,
+ nakładanie kleju tylko na placki – klejenie
płyt tylko na placki nie jest zgodne
z zaleceniami wykonania ociepleń metodą
ETICS i może powodować osłabienie
przyczepności. Niepodparte krawędzie
płyt uginają się, co utrudnia prawidłowe
wykonywanie kolejnych etapów prac,
skutkując brakiem trwałości całego
układu ociepleniowego,
+ przyklejanie płyt termoizolacyjnych bez
przewiązania – co dotyczy zwłaszcza
krawędzi budynków. W efekcie na elewacji
mogą później pojawić się pęknięcia.
Zatem płyty układamy na mijankę, każdy
kolejny rząd z przesunięciem krawędzi,
najlepiej o połowę długości płyty,
+ brak dostatecznych zakładów siatki
zbrojącej – bywa to przyczyną podłużnych pęknięć na elewacjach. Pasy siatki
muszą zachodzić na siebie na około
10 cm tworząc ciągłą warstwę zbrojoną,
+ brak dodatkowych, ukośnych pasów
z siatki w narożach otworów okiennych
i drzwiowych – jest przyczyną powstawania
ukośnych pęknięć w tych miejscach,
+ zaniechanie szlifowania warstwy ociepleniowej
– szlifowanie ma na celu
usunięcie nierówności i zmatowienie
powierzchni płyt styropianowych. Brak
szlifowania może mieć niekorzystny
wpływ na trwałość i estetykę elewacji,
+ wypełnianie styków płyt zaprawą –
niedopuszczalne jest wypełnienie zaprawą
klejącą ewentualnych szczelin
na połączeniach płyt styropianowych.
Spoiny z zaprawy stają się mostkami
termicznymi. Błąd taki ujawnia się
także w postaci plam na elewacji. Szczeliny
można uzupełnić pianką poliuretanową,
+ nieprawidłowe osadzenie kołków (jeśli
ich zastosowanie jest wymagane w projekcie)
– nadmierne zagłębienie tarczki
kołka w ociepleniu powoduje zniszczenie
struktury płyt termoizolacyjnych.
Z kolei zbyt płytkie osadzenie sprawia,
że kołek nie trzyma płyty należycie,
a powstała wypukłość pozostaje widoczna
i osłabia warstwę zbrojoną,
+ brak uszczelnień przy ościeżnicach
i obróbkach blacharskich – styki tych
elementów z ociepleniem muszą być
wypełnione materiałem uszczelniającym
– impregnowaną taśmą rozprężną
lub uszczelniaczem. Ich brak powoduje
utratę szczelności budynku i może
być przyczyną zawilgocenia w wyniku
migracji wody deszczowej pod płyty
termoizolacyjne.
